افزایش نقدشوندگی
چرا باید دامنه نوسان افزایش یابد؟ چرا بورس برای نوسان‌گیران غیر جذاب شده؟ گفت‌وگو با دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار طی نامه‌ای از مقام نظارتی سازمان بورس درخواست داشتند که با توجه به شرایط موجود و کاهش حجم نقدشوندگی، برای افزایش گردش نقدینگی با افزایش دامنه نوسان و حجم مبنا به این روند کمک شود.
البته افزایش چند برابری دامنه نوسان موافقان و مخالفانی دارد که هر کدام دلایل خود را بیان می‌کنند. اما دبیرکل کانون کارگزاران معتقد است این اتفاق به بزرگ شدن بازار سرمایه کمک می‌کند که این موضوع به نفع همه اهالی این بازار است.
به گزارش روابط‌عمومی کانون کارگزاران به نقل از بورس 24، محمدرضا دهقانی احمدآباد، دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار در گفت‌وگوی درخصوص دلایل پیشنهاد افزایش سه برابری دامنه نوسان گفت: رویکرد اصلی کانون این است که کلیت بازار سرمایه ارتقا پیدا کند، چرا که به نظر من زمانی منافع هر کدام از بازیگران بازار تامین می‌شود که کیک بازار سرمایه بزگتر شود، بدون توجه به اینکه درصد سهم هرکدام از بازیگران از کیک کلی چقدر است و به طور کلی منافع کلی بازار برای ما مهم است. هدف اصلی ما کمک به بزرگ شدن بازار است، اینکه بازار بتواند نقش اصلی خود را ایفا کند، بازیگران بیشتری وارد بازار شوند و نقدشوندگی و تامین مالی که از طریق بازار انجام می‌شود، ارتقا پیدا کند.
هدف اصلی ما پرچیده شدن صف های خرید و فروش است
وی گفت: در خصوص اصلاح زیرساختهای بازار، بحث‌های متعددی در هیئت‌مدیره کانون داشته‌ایم، همه می‌دانیم که زیرساختارهای بازار مشکل دارد و به دامنه نوسان، حجم مبنا و . برمی‌گردد و می‌دانیم که باید اصلاح شود، ولی هرکسی الگوی ذهنی منحصر به خود را در مورد دامنه نوسان دارد، ولی ما باید طبق برنامه سایر بورسهای دنیا به سمت پویا شدن برویم.
دهقانی احمد آباد گفت: بحث اصلی این است که صف خرید و صف فروش، مفسده ایجاد می‌کند. اگر می‌گوییم بازار دستکاری می‌شود، این صف فروش و خرید است که مداخلات نامتعارف در آن صورت می‌گیرد. آنهایی که به دنبال دستکاری یا پروژه کردن سهام هستند یا منافع‌شان حکم می‌کند که سهم افت داشته باشد از صف‌های خرید و فروش منفعت بیشتر می‌برند. این دامنه نوسان نیست که به آن‌ها کمک می‌کند، صف خرید و صف فروش است. شاهد هستید که وقتی سهمی را صف خرید می‌کنند سایر سهامداران هم به دنبالشان می‌روند و یا برعکس در صف فروش این اتفاق می‌افتد. این پدیده، ثمره صف خرید و فروش است و موجب می‌شود، یک نماد به سرعت به نقد تبدیل شود.
بازارگردانی به روشی اشتباه اجرا می‌شود
وی افزود: اینکه بازارگردان‌ها نمی‌توانند فعالیت کنند و ناشرین را مجبور کرده‌ایم در اوج بازار، نقدینگی صنعت را برای کمک به به بازار بیاورند و در رشد قیمت‌ها، ناشرین نقدینگی را برای حمایت از سهام اختصاص دادند، به نوعی حمایت معکوس بوده است. هچنین با وجود صف خرید و فروش، از لحاظ زیرساخت فنی هم هزینه اضافه‌تر پرداخت می‌کنیم و فشار زیادی به oms ها وارد می‌شود، اگر این صف وجود نداشته باشد، احتمالا منابع آزاد می‌شود و در بخش‌های دیگر می‌توانیم معاملات با سرعت بیشتری داشته باشیم، همه این‌ها نتیجه صف خرید و صف فروش است.
دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار گفت: به این جمع‌بندی که راه حل مشکل بازار برای حذف صف‌های خرید و فروش و کاهش مفسده‌ها، دامنه نوسان است. که البته ممکن است برخی نظرشان کاهش دامنه نوسان باشد و منجر به حذف صف خرید و فروش شود که در اصل موضوع، فرقی نمی‌کند. دامنه نوسان ممکن است جلوی نوسانات کوتاه مدت را بگیرد، ولی صف خرید و صف فروش را از بین نمی‌برد.
افزایش دامنه نوسان حجم نقدینگی می‌آورد
دهقانی احمدآباد در ادمه این گفت‌وگو به تجربه دامنه نوسان نامتقارن اشاره کرد: انتظار نهاد ناظر و نهادهای حاکمیتی این است که دامنه نوسان جلوی رشد یا نزول قیمت‌ها را بگیرد، در حالیکه هیچ کجا، دامنه نوسان به این ترتیب بکار برده نشده است که بخواهند قیمت یا شاخص را با آن کنترل کنند، بلکه تجربه گذشته نشان می‌دهد که هر زمان از این ابزار به این شکل استفاده شد، برعکس عمل کرده است. ️آیا ما وقتی دامنه را نامتقارن کرده‌ایم جلوی ریزش را گرفته‌ایم یا آن را فرسایشی‌تر کرده‌ایم یا بدتر نقدینگی از بازار خارج شده‌اند؟ پس نتیجه این است که، نه تنها این هدف درستی نیست و به نوعی دستکاری بازار است، بلکه به هدف تعادل بازار هم، نمی‌رسیم .
دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار، درمورد افزایش حجم نقدینگی با افزایش دامنه نوسان اضافه کرد: باز هم تاکید می‌کنم که هدف اصلی عدم تشکیل صف خرید و فروش در پایان روز است، یعنی در روز معاملاتی نباید نمادی قفل در صف خرید و فروش باشد. افزایش دامنه نوسان، منجر به افزایش حجم معاملات و نقدشوندگی می‌شود و این اتفاق خوبی است. در مورد افزایش دامنه نوسان، دید صنفی و بخشی نداشته ایم، به نظر ما کلیت بازار اینگونه پر رونق می‌شود، نقدینگی بیشتری به بازار سرازیر می‌شود. افرادی که نوسان‌گیر هستند که در ذات با افزایش دامنه مشکلی ندارند، اما اگر جلوی این ورود و جریان نقدینگی گرفته شود، سهامدارانی که با نگاه بلند مدت سهم خریده‌اند دیگر سهم‌شان نقد شونده نیست و آن‌ها هم نمی‌توانند سهام خود را، بفروش برسانند و قیمت‌گذاری صحیحی اتفاق نمی‌افتد.
وی گفت: بنابراین نمی‌شود، در مورد اجرای دامنه نوسان، بخش‌بندی کرد و بگوییم یک استراتژی داشته باشیم که عده ای منتفع و عده ای متضرر شوند. البته ما در شرایطی هستیم که اضطرار است و نمی‌توانیم تصمیمی بگیریم که متاسفانه همه از آن بهره‌مند شوند، همیشه عده ای متضرر میشوند.
او در ادامه گفت: در کنار پیشنهاد افزایش دامنه نوسان، مواردی مطرح شده تا تشکیل صف خرید و فروش ایجاد نشود. به طور مثال در بورس لندن دامنه نوسان ۳ درصد است، یا در بورس نیویورک ممکن است ۳ یا ۵ درصد باشد، مقررات‌گذاری در چه بازاری و در چه شخصیت خود‌انتظامی صورت بگیرد، متفاوت است. در بورس امریکا، اگر ۵ دقیقه سفارشات عجیب (که تبدیل به صف خرید و فروش شود)، به وجود بیاید، و به مدت ۱۵ ثانیه صف تشکیل بدهد، نماد متوقف می‌شود و بدون دامنه نوسان ۴۰ تا ۵۰ درصد با توجه به قیمت معین، سهام بازگشایی می‌شود.
این مقام مسئول در کانون کارگزاران بورس گفت: اگر بخواهیم دامنه نوسان را به صورت تدریجی تغییر دهیم یا به پیشنهاد کانون، دامنه نوسان یکباره ۳ برابر شود، ولی حجم مبنا افزایش نداشته باشد، ممکن است به دلیل عدم آشنایی سرمایه‌گذاران، نوسانات عجیب به وجود بیاید. به همین دلیل پیشنهاد شده، تا زمانی که بازار متعادل شود و هیجانات قابل کنترل باشد، حجم مبنا به تدریج به سمت صفر میل کند.
دهقانی احمدآباد گفت: با این شرایط اگر صف خرید و صف فروشی تشکیل شد یا سهم ۵ دقیقه در صف خرید و فروش بود، حراج آکشن برگزار شود و قیمت واقعی کف مشخص شود. این پیشنهاد در راستای این است که صف خرید و فروش وجود نداشته باشد. اگر دامنه نوسان تدریجی افزایش یابد، ممکن است به تداوم صف ها کمک کند و به جایی می‌رسد که فقط دامنه نوسان روی ۶ درصد فریز شده و دیگر کسی جرأت نمی‌کند حتی پیشنهاد اصلاحی بدهد. این را قبول داشته باشیم فعلا می توانیم، سازوکاری در کوتاه مدت داشته باشم و جلوی نوساناتی که ناشی از خطرات ناشی از سرمایه گذاری یا تصمیمات احساسی است را در کوتاه مدت بگیریم.
وی با اشاره به اینکه دامنه نوسان تدریجی موجب حذف صف خرید و فروش نمی‌شود، گفت: در سال ۹۹ اگر دامنه محدود‌تر می‌شد باز هم شاخص بالای ۲ میلیون داشتیم و اگر دامنه‌ای وجود نداشت احتمالا شاخص اینگونه نبود. خود صف‌ها محرک هستند و اصلا بازار را بدون ریسک جلوه می‌دهد. پیشنهاد کانون این ۴ مؤلفه است، اگر در دامنه ۱۵ درصدی، صف خرید شود و حجم واقعی از تقاضا وجود داشته باشد، ناظر باید آن نماد را ببندد و ۱۵ دقیقه پس از بازگشایی، قیمت را بر اساس عرضه و تقاضا مشخص کند.
به گفته وی، به طور کلی در بورس، تعداد نمادهایی که تشکیل صف خرید و فروش می‌دهند خیلی کم است و تعداد نمادهایی که نتوانند ۲۰ درصد حجم مبنا را در ابتدا صف خرید یا صف فروش پر کنند، خیلی محدود است و نهاد ناظر یا خود بورس‌ها می‌توانند نظارت کنند و بعد از بازگشایی، قیمت منصفانه کشف شود، تا زمانی که حجم مبنا برداشته می‌شود. تا آنجایی که در جریان هستم از لحاظ زیرساخت فنی محدودیتی وجود ندارد و توجه داشته باشیم که تعداد نمادهای خیلی کمی مشمول صف میشوند.
دهقانی احمد آباد بزرگترین مشکل دامنه نوسان تدریجی را این دانست که مشکل اصلی را حل نمی‌کند و منجر به حذف صف خرید و فروش نمی‌شود: ذاتا با حجم مبنا و هرگونه محدودیتی در بازار که منجر به عدم کشف قیمت درست در بازار شود، مخالفیم. این پیشنهاد هم موقتی است برای برطرف کردن دغدغه‌های ها چه اتفاقی می‌افتد.
دبیر کل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار گفت: پیشنهاداتی در خصوص اجرای آزمایشی مطرح شده، که بازار برتری با نمادهای خاصی داشته باشیم، که همه این موارد در حال بررسی است، چند نکته وجود دارد اگر این کار روی نمادهای کوچک انجام شود یعنی نمادهایی باشد که ذاتا خیلی نقدشوندگی نداشته باشند ناخودآگاه افزایش دامنه نوسان، نوسان‌گیری را به آن سمت سوق می‌دهد و به اصطلاح منجر به یک آربیتراژ مقرراتی می‌شود. اگر هم بخواهیم با سهم‌های برتر این کار را انجام دهیم، مثلا بخواهیم دامنه نوسان ۳۰ یا ۵۰ شرکت برتر را افزایش دهیم، اتفاق خوبی است، ولی دردی را دوا نمی‌کند. چرا که این نمادها به صورت سنتی صف خرید و فروش نمی‌شوند. چرا که این‌نمادها عمدتا بازارگردانی قوی دارند.
وی گفت: در مورد حضور بازار گردان‌ها باید بگویم، به ذات بازارگردان‌ها در بازاری که دامنه نوسان محدود باشد نمی‌توانند فعالیت کنند، منافع‌شان یک‌طرفه می‌شود، در بازار کاهشی، همیشه سهم دارد، چون وجوهی ندارند که بخواهند حمایت کنند. اگر بازار دامنه‌ای نداشته باشد بازار گردان‌ها می‌توانند خودشان آن دامنه نوسان را روی ۲ درصد بیاورند، اوردر‌های شان را بگذارند و سرمایه‌گذار خرد طرف مقابل آن بازارگردان باشد. این نیاز است که بازارگردان‌ها تقویت شوند و بتوانند فعالیت داشته باشند، در این صورت کسب و کار بازارگردانی، کسب و کار سودآوری می‌شود.
به گفته وی، وجود بازارگردان این اطمینان را به ما می‌دهد که رنج‌هایی که احتمالا در نمادها می‌خورد خیلی کمتر شود،، یعنی رنج می‌خورد و سریع به قیمت اصلی خود برمی‌گردد، به نوعی به محض اینکه یک اتفاقی می‌افتد بازیگرهای دیگر وارد میشوند و آن قیمت را برمی‌گردانند. به همین دلیل پیشنها ما این بود که حجم مبنا هم همزمان ۳ برابر شود تا سرمایه‌گذار‌ها مقداری به این فضای جدید عادت کنند.
چرا کارگزاری ها باید حدود ۴۰ درصد سودشان را اجبارا به صندوق توسعه بریزند؟
دهقانی احمدآباد در ادامه به مصوبه ای اشاره کرد که به زیان کارگزاری ها است: یکی از مصوباتی که هنوز هم ادامه دارد و به افزایش نقدشوندگی ضرر کارگزاری ها بوده، این است که از سود کارگزاران، ۳۷.۵ درصد را به صندوق توسعه بازار بردند؛ یعنی هر یک واحد کارمزدی که کارگزار شناسایی می‌کند، ۳۷.۵ درصد آن در اختیار صندوق توسعه قرار می‌گیرد. این عدد رقم خیلی درشتی است و روزانه هم این اتفاق می‌افتد.ما با زیان‌ده شدن کارگزار‌ها کنار آمده‌ایم چون قبول کرده‌ایم که این یک کسب‌وکار پر ریسک و کاملا وابسته به چرخه‌های تجاری است، ولی اینکه کارگزاری سودآوری، بیش از ۱۰۰ درصد سود خود را به صندوق توسعه واریز کند، قابل توجیه نیست. این کار کاملا اتوماتیک از طریق شرکت سپرده‌گذاری انجام می‌شود.
این مقام مسئول در کانون کارگزاران گفت: در گزارش ۶ ماهه کارگزاران نشان می‌دهد، بیش از ۶۵ درصد شرکت‌های کارگزاری بیش از سود خالص‌شان به صندوق توسعه برده‌اند، یعنی اگر ۱۰۰ واحد سود خالص داشته است ۲۰۰ واحد آن در صندوق توسعه، سرمایه‌گذاری شده است و کارگزاری حقوق پرسنلی‌اش را از جیب خودش می‌دهد یا وام می‌گیرد. هر روز تماس‌هایی از کارگزاران دارم که می‌گویند پول پرسنل نداریم و مجبوریم تعدیل نیرو کنیم. جالب است که در اساسنامه صندوق توسعه آمده، بعد از ۱ سال این واحدها قابلیت ابطال دارند و با گذشت ۱ سال و نیم، هنوز نمی‌گذارند این قانون، ابطال انجام شود.
به گفته وی، زیان، جزئی از کسب‌وکار مان است، وقتی بازار راکد می‌شود احتمالا خیلی از کسب‌و کارها زیان‌ده میشوند و کارگزاران هم مستثنی نیستند، ولی اینکه یک مقرره‌ای وضع کنیم جریان نقدی را منفی کنیم، منطقی نیست. در همین خصوص نامه‌نگاری‌های زیادی با رئیس سازمان بورس و اعضای هیات‌مدیره انجام شده، که فعلا نتیجه ای نداشته است.
وی گفت: به طور کلی ارتباط نسبی بین مجلس و کانون ها برقرار است، ولی تقاضای ما این است که این ارتباط بیشتر باشد. البته نه فقط با مجلس چون با مجلس قطعا باید ارتباط زیادی داشته باشیم. مهمترین راه ارتباط با سازمان برنامه و بودجه است که موجب اجرای برنامه‌ها می‌شود. خودتان که دیدید زمانی که موضوع بودجه وارد بازار شد، ۳ ماه بازار را به کما برد. گرچه ممکن است مدیران، همه حرف‌شان را پس بگیرند، ولی آن اعتمادی که بازار از دست داده، دیگر برنمی‌گردد . راهکار این است که قبل از اینکه برنامه‌ای میآید از نظرات تخصصی بازار استفاده شود، چکش بخورد و بعد وارد مجلس شود.افزایش نقدشوندگی
دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار افزد: ما برنامه هفتم توسعه را داریم احتمالا در سال آینده قرار است این برنامه، برای تصویب به مجلس ارسال شود. احکام بسیار مهمی از جمله فرمول نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، بهره مالکانه و . در آن وجود دارد. قبل از اینکه این تصمیم در خود سازمان برنامه و بودجه تصویب شود و به مجلس ارسال شود، تقاضای ما این است که کارگروه مشترکی از سازمان برنامه و کمیسیون اقتصادی و کانون‌ها با خود سازمان بورس تشکیل گردد و دغدغه‌ها را بگویند و بشنوند و تا پس از آن، علاج بعد از واقعه نداشته باشیم. باید از سازوکار بازار حمایت کنیم. ما حاضریم ۷۰ درصد انرژی‌مان را بگذاریم تا زیرساخت درست شود. چرا که نفع اصلی همه ما آنجاست، مهم نیست چه‌کاره‌ایم، ناشر، سرمایه‌گذار یا هر رکنی. همه استدلال ما این است که ایجاد و ترمیم زیر ساخت‌ها، به نفع اقتصاد و رشد اقتصادی است و باعث افزایش اشتغال می‌شود.
۲۲ هزار میلیارد حجم تسهیلات بانکی کارگزاران .
دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار به تعداد کارگزاری‌ها اشاره کرد و گفت: از ۱۰۸ مورد کارگزار، ۱۰۷ مورد آن‌ها مجوز فعالیت در بازار اوراق بهادار را دارند که یک کارگزاری کاملا کالایی است. اکثر آن کارگزاران در بازارهای مختلف فعالیت دارند هم بورس اوراق هم بورس کالا و هم بورس انرژی هستند. تعدادی کارگزار جدید هم مجوز گرفته‌اند. در مورد کارگزاران مشکل اصلی، جریان نقدی منفی ناشی از مقررات پرداخت سود به صندوق توسعه بازار است. کاهش ۳۷.۵ درصدی کارمزد تهدید صنعت است.
وی افزود: ️از طرفی درخصوص oms ها، خواهش ما از نهاد ناظر و شرکت مدیریت فناوری این است که اگر کاری از دست‌شان برمی‌آید در خصوص مجوزها تسهیلات بیشتری در اختیار کارگزاران قرار گیرد تا شرکت‌های بتوانند در آن عملا oms های خودشان را ارتقاء بدهند. هزینه سوئیچ کردن راحت‌تر شود تا کارگزار خیلی راحت و بدون هزینه بتواند روی شرکتی دیگر کار کند و انحصار ذاتی که به وجود آمده است شکسته شود.
دهقانی گفت: در مورد سیستم بانکی، حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان تا ۲۲ هزار میلیارد تومان حجم تسهیلات به کارگزاران است. در مقابل ۴۳۰۰ همتی حجم نقدینگی وجود دارد، حدود ۳ هزار همت حجم تسهیلات سیستم بانکی است. تقریبا می‌توانم بگویم حجم اعتباراتی که کارگزاران از سیستم بانکی گرفته‌اند.
بررسی اثرنقدشوندگی بازار سهام بر نرخ فقر (منتخبی از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته)
فقر مسئله‌ای که طی سالیان طولانی وجود داشته و مبارزه با آن هم‌چنان یکی از اهداف بسیار مهم سیاست‌گذاران اقتصادی کشورهای جهان است. مقوله شناسایی ارتباط بین توسعه بازارهای مالی و کاهش فقر یکی از مباحثی است که در دهه‌های اخیر مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفته است این مسئله زمانی بیشتر مطرح شد که تجربه برخی از کشورهای صنعتی نشان داد بازارهای مالی از جمله بازار سهام که به عنوان یک رکن مهم و حیاتی در اقتصاد هر کشور میتواند بر نرخ فقردر کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته موثر باشد به طوری که نقدشوندگی بازار سهام دارای نقش کلیدی در تجهیز و هدایت وجوه موجود در اقتصاد به سمت بخش‌های تولیدی و صنعتی و به تبع آن بهبود رشد اقتصادی و تغییر نرخ فقردارد. نقدشوندگی بازارهای سهام میتواند با کاهش ریسک نقدشوندگی سهام، تسهیل مبادلات، کاهش هزینه مبادلات، شفاف‌سازی اطلاعات و کاهش هزینه جمع‌آوری اطلاعات و از همه مهم‌تر کاهش ریسک نقدشوندگی سهام بر میزان انباشت پس‌اندازهای کوچک و بزرگ، جمع‌آوری نقدینگی‌های سرگردان، تبدیل این پس‌اندازهای به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سود آور و افزایش رشد اقتصادی بر نرخ فقر در جوامع در حال توسعه و توسعه یافته تاثیرگذار باشد. حال آنکه در کشورهای توسعه یافته نقدشوندگی سهام که خود عامل بسیار مهمی برای توسعه بازار سهام این کشورها و دست‌یابی به رشد اقتصادی بالا بوده فقر در این جوامع نه تنها از بین نرفته بلکه حتی گاهی تشدید یافته است. لذا با با علم به این مساله مهم این تحقیق به بررسی تاثیر نقدشوندگی بازار سهام (با استفاده از دو شاخص نسبت سرعت گردش سهام و حجم معاملات به تولید ناخالص داخلی) بر نرخ فقر (با استفاده از دو شاخص فقر نسبی و فقر مطلق) برای منتخبی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با استفاده از داده‌های پانلی طی سال‌های 2018-2000. نتایج حاصل از هر دو روش FMOLS و DOLS می‌پردازد. نشان می‌دهد ضمن آنکه نقدینگی بازار سهام ارتباط معناداری با نرخ فقر چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه یافته دارد اما با افزایش نقدشوندگی بازار سهام نرخ فقر در سطح جوامع پیشرفته صنعتی افزایش مییابد حال آنکه با افزایش نقدشوندگی بازار سهام نرخ فقر در سطح جوامع در حال توسعه کاهش مییابد.
تاثیر معاملات الگوریتمی بر نقدشوندگی
معاملات الگوریتمی، تحولاتی را در بازارهای مالی ایجاد کردند؛ یکی از آن‌ها تغییر میزان نقدشوندگی (liquidity) است که امروزه یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث در زمینه سرمایه‌گذاری است. در این مقاله قصد داریم به بررسی دقیق‌تر این مفهوم و تاثیر معاملات الگوریتمی بر آن بپردازیم.
نقدشوندگی چیست؟
امروزه، به دنبال وقوع بحران‌های مالی متعدد در دنیا و عدم سهولت در معامله دارایی‌ها، مفهوم نقدشوندگی اهمیت بیشتری پیدا کرده و به نیروی حیات‌بخش بازارهای مالی تبدیل شده است. این مفهوم، به معنای قابلیت جذب جریان سفارش‌های خرید‌و‌فروش بدون تاثیرگذاری بر قیمت‌ها است.
نقدشوندگی به چهار بعد در بازار بستگی دارد که شامل:
- عمق (تاثیر معاملات با حجم زیاد بر قیمت)
- عرض (فاصله بین قیمت‌هاي پیشنهادی خرید‌و‌فروش)
- تاب آوري (مدت زمان به تعادل رسیدن بازار پس از نوسان شدید قیمت)
- زمان (سرعت انجام معاملات)
چرا نقدشوندگی مهم است؟
اگر بازارها نقدشونده نباشند، فروش یا تبدیل دارایی‌ها و اوراق بهادار به پول نقد بسیار دشوار خواهد بود. به عنوان مثال، شما ممکن است دارای یک میراث خانوادگی ارزشمند باشید، اما اگر بازاری برای کالای شما وجود نداشته باشد (یعنی خریدار نباشد)، به‌سختی می‌توانید آن را به پول نقد تبدیل کنید.
از سوی دیگر، دارایی‌های مالی مانند سهام در بورس اوراق بهادار، نقدشوندگی بیشتری نسبت به دارایی‌های دیگر دارند؛ زیرا، خرید‌و‌فروش سهام در آن به آسانی و با شفافیت بیشتری اجرا می‌شود.
نقدشوندگی کمتر، زمانی رخ می‌دهد که تعداد خریداران و فروشندگان کمتر است. در‌نتیجه، انجام معاملات دشوار است و ریسک نقدشوندگی بیشتری دارد. اما نقدشوندگی زیاد به معنای وجود تعداد زیاد معامله‌گران است که موجب می‌شود حتی با وجود دامنه نوسان محدود، سهم به‌سادگی خرید‌و‌فروش شود.
طبق مطالب گفته شده معمولا سهام شرکت‌های بزرگ، نقدشونده‌تر هستند؛ اما سهام شرکت‌های کوچک نقدشوندگی نسبتا پایینی دارند؛ چرا که معامله‌گران کمتری به دنبال معامله سهم آن‌ها هستند. همچنین، اتفاقاتی مانند سقوط بازار می‌توانند در میزان نقدینگی سهام یک شرکت تاثیرگذار باشند؛ بنابراین میزان آن ثابت نیست و ممکن است تغییر کند.
فاکتورهای تاثیرگذار در نقدشوندگی
عوامل کلان تاثیرگذار
این پدیده، بر بسیاری از اصول اقتصاد کلان بستگی دارد که شامل سیاست‌های مالی شرکت،رویکرد حاکم بر نرخ ارز و همچنین محیط نظارتی است. اعتماد حاکم بر بازار و اطمینان معامله‌گر در بهبود نقدینگی تاثیرگذار است.
ساختار خرد بازار
در ساختار خرد بازار به فاکتورهایی مانند سیستم‌های اجرای معاملات، هزینه‌های معاملاتی و مکانیزم کشف قیمت، پرداخته می‌شود.موضوعات مورد بحث در این مورد، رفتار مشارکت‌کنندگان بازار و اداره بنگاه‌ها توسط آنان است که میتواند بر نقدشوندگی تاثیرگذار باشد.
اصلاح قوانین و مقررات
یکی از دغدغه‌های ناظران بازارها، افزایش نقدشوندگی است. در واقع هدف اصلی بسیاری از قوانین و مقررات، ایجاد بازارهای عمیق و نقد است. در طی فرایند مدیریت آن در بخش‌های مختلف بازار، احتمالا مسائل مقرراتی و چالش‌هایی ایجاد میشوند.
وجود بازارهای نقد، اطمینان و اعتماد معامله‌گر را افزایش می‌دهد؛ در‌نتیجه موجب افزایش انعطاف‌پذیری بازار نیز می‌شود.
نقش معاملات الگوریتمی در افزایش نقدشوندگی
پس از رواج معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی، برخی از عوامل کلیدی بازار مانند نقدشوندگی تغییرات چشمگیری داشتند. اما الگوریتم‌ها چگونه موجب بهبود نقدشوندگی میشوند؟
طبق مطالب گفته شده، یکی از پارامترهای اندازه‌گیری نقدشوندگی، سرعت انجام معامله است. از طرف دیگر، استفاده از ربات‌ها در اجرای سفارش باعث افزایش سرعت معاملات می‌شود؛ بنابراین الگوریتم‌ها از طریق کاهش مدت انتظار دو معامله متوالی، موجب بهبود نقدشوندگی میشوند.
همانطور که می‌دانید قیمت‌گذاری نادرست، ریسک اجرای سفارش را بالا می‌برد؛ اما با استفاده از معاملات الگوریتمی شاهد بازاری کاراتر و با شفافیت بیشتر هستیم. در‌نتیجه، الگوریتم‌ها با افزایش رقابت و شفافیت بازار به فرایند کشف قیمت کمک شایانی می‌کنند. علاوه بر این، افزایش رقابت در بازار باعث کاهش فاصله سرخط خرید‌و‌فروش می‌شود که این عامل بعد از عامل حجم معاملات مهمترین عامل تاثیرگذار در نقدشوندگی است.
همچنین، الگوریتم‌های اجرای سفارش با تقسیم سفارشات در عمق بازار روی مظنه‌های مختلف، موجب عمیق‌تر شدن بازار می‌شود. از سوی دیگر، رفتارهای هیجانی معامله‌گران خود بر روی نقدشوندگی بازار اثرگذار است. فرض کنید معامله‌گری تحت‌تاثیر احساسات و هیجانات قرار گرفته و تصمیم به فروش تعداد زیادی سهم در زمان کوتاه می‌گیرد، در‌نهایت این تصمیم میتواند موجب ایجاد فشار فروش یا حتی صف فروش در بازار شود که تاثیر منفی بر نقدشوندگی دارد. اما ربات‌ها تحت‌تاثیر احساسات قرار نمی‌گیرند و طبق استراتژی از‌پیش‌تعیین‌شده فعالیت می‌کنند.
انواع نقدشوندگی
انواع نقدشوندگی عبارت‌اند از:
نقدشوندگی بازار
این نوع از نقدشوندگی، به سرعت تبدیل یک دارایی به دارایی‌های دیگر اطلاق می‌شود. هر چقدر یک دارایی راحت‌تر و سریع‌تر به دارایی مدنظر معامله‌گران تبدیل شود، نقدشونده‌تر است.
در رابطه با بازار سهام، هنگامی یک سهم نقدشونده است که حجم معاملات بالایی داشته باشد و با صف همراه نباشد. همچنین قیمتی که خریدار به ازای هر سهم (قیمت پیشنهادی) پیشنهاد می‌کند و قیمتی که فروشنده مایل به پذیرش آن است (قیمت تقاضا) تقریبا نزدیک به یکدیگر باشد.
بنابراین، نیازی نیست معامله‌گران برای فروش فوری سهام خود از سودهای تحقق‌نیافته، صرف نظر کنند. کاهش فاصله بین بالاترین قیمت که خریدار تمایل به پرداخت دارد و پایین‌ترین قیمت که فروشنده مایل به پذیرش آن است، موجب افزایش نقدینگی بازار می‌شود.
نقدشوندگی حسابداری
به توانایی پرداخت بدهی‌ها در زمان سررسید آن‌ها با دارایی‌های نقدی در دسترس، اشاره می‌کند. در واقع نقدشوندگی حسابداری، به معنای مقایسه دارایی‌های نقدی با بدهی‌های جاری یا تعهدات مالی است که ظرف یک سال سررسید میشوند.
نحوه اندازه‌گیری نقدشوندگی حسابداری سهام
سرمایه‌گذاران، از نسبت‌های مالی برای سنجش میزان نقدشوندگی حسابداری سهم استفاده می‌کنند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
نسبت جاری
یکی از ساده ترین و آسان‌ترین فرمول‌ها، نسبت نقدی است. دارایی‌های جاری (آنهایی که می‌توانند در طی یک سال به پول نقد تبدیل شوند) را در برابر بدهی‌های جاری محاسبه می‌کند. فرمول به‌صورت زیر است:
نسبت جاری = دارایی‌های جاری / بدهی‌های جاری
نسبت سریع
این نسبت، شاخصی برای اندازه‌گیری توان شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت با دارایی‌های سریع (دارایی‌های جاری که می‌توانند با سرعت به پول نقد تبدیل شوند) است.
دارایی‌هایی که سریعا به وجه نقد تبدیل نمی‌شوند، در این شاخص استفاده نمی‌شوند.
نسبت سریع = (نقدی + معادل نقدی + مطالبات حساب) / بدهی‌های جاری
نسبت نقدی
این معیار، توانایی شرکت در بازپرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود با پول نقد یا معادل آن را اندازه‌گیری می‌کند. فرمول این است:
نسبت نقدی = (نقدی + معادل نقدی) / بدهی‌های جاری
نحوه اندازه‌گیری نقدشوندگی بازار سهام
سرمایه‌گذاران، از معیارهای زیر برای سنجش میزان نقدشوندگی بازار سهم استفاده می‌کنند که شامل:
معیارهای مربوط به حجم معاملات
این دسته از معیارها معمولا برای بررسی بعد عمق بازار استفاده میشوند که عبارتند از: حجم معامله، سرمایه در گردش، عمق بازار.
معیارهای مربوط به زمان انجام معاملات
این دسته از معیارها نشان می‌دهند که هر چند وقت یک بار سفارشات رخ می‌دهند. برخی آن‌ها شامل: تعداد تراکنش‌ها در فاصله‌ی زمانی و تعداد سفارشات وارد شده در تابلو سفارش در فاصله زمانی مذکور.
معیارهای مربوط به شکاف قیمتی بین خرید‌و‌فروش
این نوع از معیارها با هزینه تقریبی انجام معاملات را به ما می‌دهند و هرچه مقدار عددی این معیار کوچکتر باشد نقدشوندگی بازار بیشتر است که حاوی شکاف قیمتی مطلق و شکاف قیمتی نسبی است که به ازای هر سفارشی که در تابلو ثبت می‌شود قابل محاسبه هستند.
سخن پایانی
در‌طول سال‌های اخیر، در بازارهای توسعه‌یافته از معاملات الگوریتمی به‌عنوان راهی برای عمق‌بخشی به بازار و بهبود نقدشوندگی استفاده می‌شود. در سال ۲۰۰۹، معادل ۷۳ درصد از تمام معاملات بازارهای ایالات متحده توسط معاملات الگوریتمی انجام شده که تاثیر زیادی در افزایش نقدشوندگی این بازارها داشته است.
تهدید بزرگ نقدشوندگی
فردین آقابزرگی فعال بازار سرمایه اطمینان از کارآیی، شفافیت و عملکرد منصفانه بازار اوراق بهادار و افزایش نقدشوندگی سهام، از وظایف مقام ناظر است؛ اما استفاده از ابزارهای نظارتی بازدارنده، به‌منظور جلوگیری از وارد شدن سود و زیان‌های ناشی از رفتارهای هیجانی در بازار طی مقاطع کوتاه زمانی، بر اثر وقوع نوسان‌‌‌های شدید قیمت سهام، میتواند با کاهش یکپارچگی بازارها و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به این اهداف آسیب برساند.
محدودیت دامنه نوسان، اولین بار در بورس نیویورک، بعد از ریزش شدید قیمت‌ها اعمال شد و هدف از این مکانیزم، جلوگیری از سود و زیان‌های ناشی از رفتارهای هیجانی سهامداران بود. آیسکو نیز به‌منظور حفظ نظم بازار سرمایه و مدیریت نوسان‌‌‌های شدید قیمتی، پیشنهاد داد، بورسهای اوراق بهادار سازوکار کنترل نوسان مناسب برای مواجهه با نوسان‌‌‌های شدید قیمتی را داشته باشند و پیاده‌سازی کنند و برای استفاده از سازوکار یادشده، مولفه‌های مناسبی را مورد استفاده قرار دهند؛ چرا که سازوکار کنترل نوسان باید به صورت منظم و مستمر مورد بازتنظیم قرار گیرد.
در بازارهای توسعه‌یافته دنیا، هر زمان که سهام یا شاخص اصلی، نوسان شدیدی داشته باشد، بخشی از معاملات یا کل آن برای دقایقی -یا اگر ادامه‌‌‌دار باشد برای کل روز- متوقف می‌شود. البته این اتفاق به‌ندرت پیش میآید. محدودیت‌های معاملاتی کل بازار بر اثر تغییر محسوس در شاخص به صورت مقطعی (چند دقیقه) و به صورت کامل (پایان روز معاملاتی) اعمال میشوند. مکانیزم توقف کامل معاملات، این امکان را برای بازار و فعالان فراهم می‌کند که بتوانند تحلیل بهتری از شرایط داشته باشند؛ همچنین از ریزش ناگهانی بازار جلوگیری می‌کند. با وجود اینکه اجرای محدوده نوسان سهم، به شکلی که در بورس نیویورک و نزدک اجرا می‌شود، تغییر قابل‌توجهی به قیمت سهم می‌دهد و از تغییر ناگهانی آن جلوگیری می‌کند.
در ایران نیز پس از فراز و نشیب‌های زیاد از دهه ۷۰، به‌مرور زمان، دامنه نوسان قیمت سهام به‌منظور حفظ و صیانت از منافع سهامداران و فعالان بازار به منصه ظهور رسید و به مرور به‌عنوان یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری؛ تحلیل و تحلیلگری را در فضای معاملات کم‌اثر کرد و به‌طور غیرمستقیم موجب کاهش نقدشوندگی در بازار شد. یکی از مشکلات بورس تهران، محدودیت دامنه نوسان آن است که مانند تمام دنیا با هدف جلوگیری از سود و ضررهای غیرمعمول، اعمال شده است. اما در تهران، این مکانیزم معکوس عمل کرده و بیشتر باعث ضررها و سودهای غیرمعمول شده است. مکانیزم فوق باعث کاهش نقدشوندگی و شفافیت در بازار شده و رکود شدیدی را به بازار تحمیل کرده است. حساسیت بی‌دلیل به شاخص، به‌مرور زمان این انتظار را از سازمان بورس به وجود آورده که متولی جریان و روند قیمت سهام و شاخص، این سازمان است. حتی در برخی موارد، مسوولان اقتصادی کشور، سازمان را مجبور به اعمال سیاست‌های معاملاتی می‌کنند تا بتوان روند معاملات و شاخص را مدیریت کرد. اعمال دامنه نوسان، به نظر بنده، شباهت زیادی به موضوع قیمت‌گذاری دستوری در حوزه تعیین نرخ فروش برخی محصولات و کالاهای ضروری دارد.
در حال حاضر، تصمیمات اخذشده در حوزه اقتصاد کشور، به‌نوعی بر همه بخش‌های اقتصادی سایه افکنده است و بازار سرمایه نیز از این موضوع مستثنی نیست. به عبارت دقیق‌تر، به عنوان یکی از ابزارهای اعمال سیاست اقتصادی با محوریت حمایت از بازار پول، تامین نقدینگی لازم و جبران کسری بودجه دولت مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی در برخی موارد، مانند انتشار بی‌حد و حصر اوراق بدهی در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰، بدون توجه به ساختار اقتصادی کشور و در نظر گرفتن متغیرهای اقتصادی همچون نرخ تورم، بهره، رشد اقتصادی، نرخ بیکاری و حضور مستقیم و پررنگ دولت در اقتصاد، عملکرد سایر کشورها و بازارهای مالی توسعه‌یافته را ملاک استنتاج قرار می‌دهند و به‌طور گزینشی، از برخی مدل‌های آن بازارها الگو برداری می‌کنند. باید تاکید کرد که هرگونه محدودیت در نظام معاملات، موجب کاهش ضریب نقدشوندگی و حجم معاملات و افزایش ریسک‌های خودساخته در بازار می‌شود. حساسیت بی‌دلیل به شاخص، به‌مرور زمان این انتظار را از سازمان بورس به وجود آورد که متولی جریان و روند قیمت سهام و شاخص است و جالب اینکه تمامی روسای سازمان بورس، به برداشتن گام‌به‌گام دامنه نوسان قیمت اعتقاد داشتند؛ اما متاسفانه تاکنون این خواسته محقق نشده است. هر تغییر و اصلاحی که بتواند سبب بهبود فرآیند معاملات و عمق‌بخشیدن به بازار سهام شود، به طور قطع تصمیم مناسب، سازنده و کارآمدی خواهد بود و باید ابزارها و زیرساختهای لازم به منظور اجرا شدن آن مهیا شود. یکی از عوامل اصلی که اکنون مانع ورود بسیاری از اشخاص علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه شده، محدودیت‌های متعددی است که در دامنه نوسان قیمت وجود دارد. وضعیت کنونی و دامنه نوسان، به نظر هیچ سودی برای بازار سرمایه نداشته و تنها باعث فریز شدن سهم‌‌‌ها در صف‌های فروش و خرید شده است. اگر ایران نیز به سمت مکانیزم بورسهای توسعه‌یافته دنیا پیش برود، قطعا شاهد بازار پویاتری خواهیم بود. نقدشوندگی از مهمترین و اصلی‌‌‌ترین ویژگی‌‌‌های بازار سرمایه در کل دنیاست که هر تغییری در آن میتواند، کلیت بازار را تحت‌‌‌الشعاع قرار دهد.
در شرایط کنونی که سطح ارزندگی اغلب شرکت‌ها و صنایع در بورس، مطلوب و به‌طور خلاصه نسبت‌های قیمت به درآمد فوروارد حدود ۴ و جاری ۷ است، می‌توان با اعمال مرحله‌ای برداشتن دامنه نوسان، بازار را به سوی تحلیل و عقلانیت بیشتر سوق داد. درصورت اجرای این شیوه، افزایش نقدشوندگی این احتمال وجود دارد که عده‌ای به دلیل احتمال وقوع نوسان شدیدتر قیمت سهام نسبت به گذشته متضرر شوند؛ اما در دوره کوتاه و با حضور موثرتر بازارگردانان و بازارسازان، مطمئنا به مدار تعادل بازخواهیم گشت. همچنین می‌توان در آغاز، شرکت‌های دارای سهام شناور آزاد مناسب‌تر را در لیست اولیه اعمال حذف یا بازتر کردن دامنه نوسان قرار داد، سپس مرحله به مرحله، تعداد شرکت‌ها را به این گروه اضافه کرد. این مدل، دیر یا زود اجرا خواهد شد و بهتر این است که در شرایط ثبات یا رکود نسبی که در بازار وجود دارد، اجرا شود. بنابراین در ابتدای تغییر روش معاملات، ممکن است تنشی زودگذر در بازار به دلیل نوسانات شدید ناشی از اعمال محدودیت‌های گذشته ایجاد شود؛ اما شیوه جدید معاملات، در صورتی که به‌طور مرحله‌ای اجرا شود، میتواند نسبت به شیوه قبلی، مزایای مناسبی ایجاد کند. برداشتن محدودیت‌هایی نظیر حجم مبنا و دامنه نوسان، مزیت‌هایی همچون افزایش حجم معاملات و نقدشوندگی، اتکا به تحلیل و عقلانیت در امر سرمایه‌گذاری، تشویق به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به دلیل تخصصی‌تر شدن فرآیند معاملات، کاهش مسوولیت نظار بازار در نوسانات طبیعی بازار و کاهش احتمال دستکاری قیمت، به دلیل پرریسک بودن انجام آن در شرایط باز بودن محدوده نوسان قیمت را به همراه دارد.
اثر حذف حجم مبنا در معاملات سهام و افزایش نقدشوندگی بازار + مزایا
کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مزایای حذف حجم مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس گفت: این تصمیم به روان شدن معاملات و افزایش نقدشوندگی بازار کمک می کند.
به گزارش بیداربورس، حسین کاظم زاده درباره تصمیم اخیر فرابورس مبنی بر حذف حجم مبنا در برخی نمادهای بازار اول و دوم افزایش نقدشوندگی به ایسنا گفت: هر تصمیمی که منجر به رفع محدودیت‌ها شود برای توسعه بازار مناسب است. چنین اقداماتی واقعی شدن قیمت‌ها را به دنبال دارد. با حذف حجم مبنا اصلاح و یا رشد قیمت سریع‌تر می‌شود و اثر خبرها در روند معاملات فرسایشی خواهد بود.
وی افزود: درصورتی که سهم طی سه ماه گذشته دارای میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد و یا مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد، حجم مبنا حذف خواهد شد. نمادهایی هم که دارای صف خرید یا صف فروش طی ۲۰ روز کاری متوالی در بازار پایه باشند نیز با حذف حجم مبنا مواجه می شوند.
کاظم زاده ادامه داد: چنین تصمیم هایی پیش زمینه حذف محدودیت‌های مهم است. البته معمولا حذف محدودیت‌ها و تغییر شرایط طی کوتاه مدت ممکن است آثار منفی داشته باشد اما اگر مسئولان از تصمیم‌ها عقب نشینی نکنند میتواند به روان شدن معاملات و افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند.
دیدگاه شما