انواع اختیار معامله

اوراق مشتقه چیست و آشنایی با انواع آن

موضوع ریسک در فرآیند بازارهای مالی به عنوان یک عامل مهم و یک دغدغه برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای اقتصادی به شمار می‌رود. در این راستا در بازارهای مختلف بنا به ماهیت آن بازار، ابزارها و روش‌های متعددی به منظور کنترل و کاهش میزان ریسک در پروسه‌های مالی وجود دارد و سرمایه‌گذاران با استفاده از ابزار مشتقه تا حدودی این عامل را مدیریت می‌کنند.

یکی از همین ابزارها در این زمینه ابزار مالی مشتقه است. این ابزارها توانایی کنترل میزان ریسک موجود در بازار و رشد معاملات و خرید و فروش‌ها را در بازارهای سرمایه‌گذاری دارند. در این مقاله قصد داریم به موضوع اوراق مشتقه بپردازیم. با ما همراه باشید.

انواع ابزار مشتقه و مفهوم آن

اوراق مشتقه در اصل به اوراق بهادار قیمتی گفته می‌شود که بر مبنای دارایی پایه خود تقسیم‌بندی و شناخته می‌شوند. حال این دارایی‌ها در انواع مختلف جای می‌گیرند و به اصطلاح هم می‌توانند از نوع فیزیکی و کالا و هم از نوع اوراق بهاداری چون سهام شرکت‌های بورسی باشند. به زبان ساده اوراق مشتقه یک نوع قرارداد دو طرفه بین معامله‌گران است که در اصل بر روی یک دارایی پایه منعقد می‌شود.

همان‌طور که در بخش ابتدایی اشاره کردیم ابزارهای متنوعی برای کنترل و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری وجود دارد که اوراق مشتقه هم یکی از این ابزارهای معروف در بازار سرمایه است. برخی از افراد و تحلیل‌گران که در بازار به پیش‌بینی روند معاملات و قیمت محصولات خاص می‌پردازند و نوسانات بازار را پیش‌بینی می‌کنند با استفاده از ابزار مشتقه می‌توانند میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری خود را تا حد معقولی کنترل کنند.

یکی دیگر از اهداف اوراق مشتقه در بازار، متنوع‌سازی دارایی‌های سرمایه‌گذاران است. زمانی که سرمایه‌گذاران از ابزار مشتقه به منظور کاهش ریسک پروسه سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند به نوعی این اوراق را در دارایی‌های خود ترکیب می‌کنند که در نهایت این عمل منجر به کاهش ریسک پرتفوی یا همان سبد سهام آن‌ها خواهد شد.

بررسی تاریخچه اوراق مشتقه

در ایام انواع اختیار معامله دور این قرارداد حالت فیزیکی نداشت و به نوعی مانند یک عهد و پیمان بین خریدار و فروشنده بود که با وجود این عهد، خریدار و فروشنده با خیال راحت درگیر معاملات خود می‌شدند. این پروسه در تمام نقاط جهان وجود داشت و به نوعی به عنوان یک توافق میان طرفین عمل ‌می‌کرد تا یک محصولی در آینده از جانب فروشنده به خریدار تحویل داده شود.

اولین بازاری که به صورت رسمی از این رویکرد استفاده قانونی کرد بازار حق تقدم شیکاگو در سال 1973 بود. در این بازار این ابزارها به منظور کنترل ریسک و اطمینان خاطر طرفین معامله به کارگرفته می‌شد که رفته رفته در تمامی بازارهای مالی از این ابزار استفاده شد.

اوراق مشتقه در ایران برای اولین بار در سال 1387 همزمان با شروع بورس کالا، مورد استفاده قرار گرفت و معاملات مرسوم در این بازار با استفاده از ابزار مشتقه انجام ‌شد تا ریسک موجود در این فرآیند تا حدودی مدیریت شود. با گذشت سالیان ابزارهای تکمیلی دیگری در این بازار وارد شدند و در کنار اوراق مشتقه استفاده شدند.

چند نوع اوراق مشتقه وجود دارد؟

ابزارهای مشتقه از انواع مختلفی در بازارهای مالی تشکیل شده است که بنا به نوع دارایی از نوع خاص ابزار مشتقه استفاده می‌شود. به صورت کلی باید گفت که ما چهار نوع ابزار مالی مشتقه داریم که در این بخش به صورت دقیق به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

قراردادهای آتی

این قراردادها یکی از انواع قراردادهای معروف در تمامی بازارهای مالی دنیاست. ماهیت این قراردادها به این شکل است که شخص فروشنده بر اساس یک سری ضوابط مشخص، متعهد می‌شود که در یک زمان و تاریخ مشخص کالا یا محصولی را با قیمت تعیین‌شده و مشخص به شخص خریدار تحویل دهد. به زبان ساده قراردادهای انواع اختیار معامله آتی به عنوان یک تعهد و توافق مابین طرفین معامله در بازار آتی است که در آینده محصولی از جانب فروشنده به خریدار تحویل داده شود. در حال حاضر از قراردادهای آتی در بازار کالای ایران استفاده می‌شود قراردادهای نظیر: اتی زعفران، پسته و زیره سبز.

قراردادهای اختیار معامله

یکی دیگر از اوراق مشتقه، قراردادهای اختیار معامله است. قرارداد اختیار معامله به قراردادی گفته می‌شود که با استفاده از آن، یک طرف اختیار خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریده و آن طرف این اختیار را به او می‌فروشد. در اصل این قرارداد به دو نوع قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش تقسیم‌ می‌شود.

اختیار خرید، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا دارایی مشخصی با کیفیت مشخص را با قیمت تعیین‌شده در زمان مشخص در صورت تمایل از فروشنده اختیار، خریداری کند. فروشنده اختیار خرید نیز تا زمانی که خریدار اختیار حق خود را اجرا نکند، تعهدی ندارد. اختیار فروش، قراردادی است که خریدار آن، این حق را دارد تا کالای مشخص با مشخصات تعیین‌شده و قیمت مشخص را در زمان مشخص در صورت تمایل به فروشنده اختیار بفروشد. در مقابل فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار حق خود را اجرا نکند هیچ تعهدی ندارد.

پیمان‌های آتی

پیمان آتی به قراردادی گفته می‌شود که طرفین معامله با هم توافق می‌کنند یک کالایی را با مشخصات تعیین‌شده و با قیمت مشخص در زمان تعیین‌شده معامله کنند. به صورت کلی پیمان‌های آتی خارج از بازار رسمی و بازار بورس انجام می‌شوند؛ اما قراردادهای آتی در داخل بازار بورس انجام می‌شوند. دقت داشته باشید که برای پیمان‌های آتی چهارچوب‌های قانونی مشخصی وجود ندارد اما قراردادهای آتی در بازار بورس کاملا قانونمند و دارای چهارچوب هستند.

قراردادهای معاوضه

نوع چهارم از اوراق مشتقه، قراردادهای معاوضه است که در اصطلاح به قرارداهایی گفته می‌شود که در روال آن طرفین معامله تصمیم می‌گیرند طی یک توافق و تعهد دو دارایی یا سود حاصل از این دو دارایی را با کیفیت تعیین‌شده و میزان مشخص‌شده برای مدت زمان معلوم بین خود معاوضه کنند. بعد از این که سررسید قرارداد نزدیک شد، طرفین معامله دارایی‌ها را به صاحبان خود برمی‌گردانند. این قرارداد هم عمدتا به صورت غیر رسمی و خارج از بازار بورس شکل می‌گیرد. به منظور جمع‌بندی انواع اختیار معامله در این بخش باید در نظر داشته باشید که از تمامی ابزارهای مشتقه که معرفی کردیم، تنها قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله در بازارهای مالی ایران استفاده می‌شود.

سخن آخر

همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم سرمایه‌گذاران و فعالین بازارهای مالی و اقتصادی در تمام دنیا به دنبال ابزارهای متنوعی به منظور کنترل و کاهش میزان ریسک در فعالیت‌های مالی هستند. در این راستا ابزارهای متنوعی بنا به ماهیت دارایی موجود در بازارهای مالی قابل استفاده هستند که در این میان ما به ابزار معروفی به نام ابزار مالی مشتقه اشاره کردیم. اوراق مشتقه به صورت کلی به چهار نوع قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای معاوضه و پیمان‌های آتی تقسیم بندی می‌شوند. از این تنوع فقط دو مورد قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله در بازارهای مالی ایران استفاده می‌شود. اولین نشانه حضور اوراق مشتقه در بازارهای مالی ایران، به پیدایش بازار کالا در سال 1387 برمی‌گردد. با استفاده از ابزار مشتقه میزان ریسک موجود در فرایند معاملات کالا قابل کنترل و مدیریت است.

آغاز معاملات اولین قراردادهای اختیار معامله ETF در بازار سرمایه

اخبار پولی مالی- بازار مشتقه فرابورس ایران از شنبه ۲۰ آذرماه، میزبان معاملات قراردادهای یک‌ساله اختیار خرید و فروش روی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) انواع اختیار معامله خواهد بود؛ تا پیش از این تنها قراردادهای اختیار معامله تک سهم و با سررسیدهای شش‌ماهه در این بازار معامله می‌شد.

به گزارش اخبار پولی مالی به نقل از مدیریت ارتباطات فرابورس ایران، سپیده رستمی‌نیا رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس با بیان اینکه قراردادهای اختیار معاملات روی ETF در بازارهای جهانی ابزارهای رایج و شناخته‌شده‌ای هستند، گفت: این ابزار در مقایسه با اختیار معاملات سهام از اقبال و جذابیت بیشتری برخوردار است و فرابورس نیز با هدف تنوع‌بخشی به بازار مشتقه و فراهم کردن ابزاری برای کسب سود و پوشش ریسک در نوسانات شاخصی به سراغ ETF سهمی رفته است.

به گفته وی این اوراق با توجه به سررسید یک‌ساله می‌تواند ابزار بسیار مناسب و جذابی برای تحلیلگران و فعالان بازار باشد.

رستمی‌نیا با بیان اینکه در قراردادهای اختیار خرید یا فروش، دارنده آن‌ها حق خرید یا فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود را با قیمت و در تاریخ مشخص به شرط نگهداری اوراق مذکور در سررسید خواهد داشت، افزود: همچنین با توجه به امکان معاملات ثانویه این اوراق، هر یک از دارندگان این قراردادها در هر زمان تا پیش از سررسید در صورت تمایل می‌تواند با فروش این اوراق، از افزایش ارزش احتمالی آن نیز منتفع شود.

وی با یادآوری اینکه خرید اوراق اختیار معامله واحدهای ETF مشروط به تملک واحدهای ETF نخواهد بود، ادامه داد: هر شخصی که کد معاملات مشتقات را داشته باشد قادر به خرید این اوراق خواهد بود، بنابراین توصیه می‌شود اشخاص پس از آشنایی و کسب آموزش‌های لازم در زمینه ریسک‌های معاملات اوراق مشتقه، به معامله این اوراق اقدام کنند.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس همچنین فروش این قراردادها را با توجه به تعهدی که برای دارنده باز موقعیت فروش ایجاد می‌کند، مشروط به توثیق وجه تضمین در سامانه معاملات اعلام کرد.

بررسی تفاوت قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم

وی تفاوت اساسی قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم را نیز در تفاوت‌های میان این دو دارایی پایه دانست و گفت: زمانی که دارایی پایه موضوع قرارداد اختیار معامله، واحدهای ETF تعیین شده باشد، نوسانات قیمتی واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط کلی بازار و نیز ارزش سبد دارایی تحت مدیریت صندوق مورد توجه است.

مزایای قراردادهای اختیار معامله ETF چیست؟

به گفته وی ETF سهمی با توجه به این موضوع که سبدی از دارایی تحت مدیریت افراد حرفه‌ای است و نیز واحدهای ETF در بازار از نقدشوندگی بالا و معاملات بی وقفه‌ای برخوردارند با داشتن مزیت‌هایی افزون بر تک سهم دارایی پایه، رویکرد جذابی برای معاملات قراردادهای اختیار به شمار می‌رود.

وی به دیگر مزیت مهم قراردادهای اختیار معامله ETF اشاره کرد و افزود: در این زمینه می‌توان به همگرایی بیشتر بازدهی صندوق‌ها با شاخص اشاره کرد. این موضوع برای سرمایه‌گذارانی که در شرایط نزولی بازار و تحت تاثیر ریسک سیستماتیک بازار نگران کاهش ارزش دارایی خود هستند ابزاری برای پوشش ریسک ارائه می‌کند.

رستمی‌نیا از دیگر مزایای معاملات قراردادهای مشتقه را دو طرفه بودن این بازار عنوان و خاطرنشان کرد: اخذ موقعیت فروش در اختیار خرید و موقعیت خرید در اختیار فروش، این فرصت را ایجاد می‌کند که در شرایط نزولی بازار نیز از نوسانات قیمتی کسب سود کرد و در هر یک از شرایط و انتظارات مختلف ابزار کافی برای کسب سود و پوشش ریسک در بازار فراهم باشد.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران درباره نحوه اعمال قراردادهای اختیار معامله ETF نیز عنوان کرد: مطابق با رویه‌ای که در اعمال قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام وجود داشت این قراردادها نیز به دو صورت نقدی انواع اختیار معامله و فیزیکی قابل اعمال هستند.

وی در این باره توضیح داد: اعمال نقدی که به شرط توافق طرفین یعنی خریدار و فروشنده قرارداد و صرفا با توجه به در سود بودن قرارداد قابل انجام است، به شکل پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت واحدهای ETF در روز اعمال خواهد بود و تسویه فیزیکی نیز به صورت انتقال واحدهای ETF انجام می‌شود.

رستمی‌نیا در پایان خبر داد که در ماه‌های پیش رو فرابورس ایران در نظر دارد با فراهم کردن قراردادهای اختیار معاملات روی انواع دیگر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله اعم از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت و مختلط و نیز فعال کردن بازارگردانان در این قراردادها برای رونق هرچه بیشتر ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران گام بردارد.

انجمن ریاضیات مالی علامه طباطبايي

مؤسسات مالي انواع گوناگوني از محصولات اختيار معامله را در اختيار مشتريان خود قرار مي دهند. اغلب اختيارات با استانداردهاي تدوين شده توسط بورس سازگاري ندارد.اينگونه مؤسسات مالي با مشكل نحوة پوشش ريسك موضع معاملاتي خود مواجه هستند. يعني اختيار معاملات پوششدار و اختيار معاملات پوشش داده نشده، آنها را در معرض سطحي از ريسك غيرقابل پيش بيني قرار ميدهد. يك رويكرد براي حل اين مشكل استفاده از »راهبرد توقف زيان « ميباشد. طبق اين راهبرد هنگامي كه اختيار انواع اختیار معامله معامله در نقطه زيان دهي است، ايجاد و نگهداري موضع معاملاتي بدون پوشش توصيه ميشود و هنگامي كه اختيار معامله به سوي نقطه سودآوري حركت ميكند، تبديل موضع معاملاتي بدون پوشش به موضع معاملاتي پوششدار توصيه ميشود. عليرغم جذابيت ظاهري، اين راهبرد در عمل چندان موفق نيست.

دلتاي اختيار معامله، نسبت تغيير قيمت اختيار معامله به تغيير قيمت دارايي پايه مي باشد. پوشش ريسك دلتا شامل ايجاد موضع معاملاتي با دلتاي صفر است. اصطلاحاً بدان »موضع بيتفاوتي نسبت به دلتا « نيز انواع اختیار معامله گويند. چون كه دلتاي دارايي پايه یک است، يك روش پوشش ريسك، اتخاذ موضع معاملاتي دردلتا دارايي پايه به ازای هر اختيار فروخته شده است تا پوشش ريسك صورت گيرد.

هنگامي كه يك موضع معاملاتي اختيار معامله به صورت بيتفاوت نسبت به دلتا اتخاذ شد، گام دوم بررسي گاماست. گاماي يك اختيار نسبت تغييرات دلتاي آن به قيمت دارايي پايه ميباشد. در واقع گاما مقدار تحدب منحني رابطه بين قيمت سهام و قيمت دارايي را اندازه ميگيرد. ميتوان تأثير اين انحراف بر عملكرد پوشش ريسك دلتا را با ايجاد موضع معاملاتي اختيار معامله بيتفاوت نسبت به گاما، كاهش داد. برای آنکه ریسک موضع معاملاتی را -که دارای گامای برابر با C است- پوشش دهیم، میباید در قرارداد اختیار معاملهای موضع معاملاتی اتخاذ نماییم که گامای آن برابر با C- باشد.

پوشش ريسك دلتا و گاما مبتني بر اين فرض هستند كه ميزان نوسانپذيري دارايي پايه ثابت است. لكن در عمل، نوسانپذيري در طول دوره زمان تغيير ميكند. وگاي يك اختيار معامله يا انواع اختیار معامله وگاي يك بدره نسبت تغيير ارزش آن به ميزان نوسانپذيري را اندازه گيري مي نمايد. معاملهگري كه ميخواهد موضع معاملاتي اختيار معامله خود را در مقابل تغييرات نوسانپذيري پوشش دهد، ميتواند موضع معاملاتي خود را به صورت بيتفاوت به وگا شكل دهد. براي انجام اين كار لازم خواهد بود تا معامله گر يك موضع معاملاتي جبراني در اختيار معامله شده، اتخاذ نمايد. چنانچه معامله گر تمايل داشته باشد نسبت به گاما و وگا بي تفاوت باشد. معمولاً دو اختيار معامله لازم خواهد بود.

دو پارامتر ديگر براي اندازه گيري ريسك موضع معاملاتي اختيار معامله »تتا « و »روو « ميباشد. تتا، با فرض ثابت ماندن ساير عوامل، نسبت تغييرات ارزش موضع معاملاتي را به زمان سپري شده اندازه ميگيرد. روو نسبت تغيير ارزش موضع معاملاتي به نرخ بهره كوتاه مدت است با فرض اينكه ساير عوامل ثابت بمانند.

در عمل، معامله گران اختيارات معمولاً بدرة خود را دست كم يكبار در روز تعديل و اصلاح مجدد مي كنند تا همواره نسبت به دلتا بيتفاوت بمانند. معمولاً نگهداري و حفظ حالت بي تفاوتي نسبت به گاما و وگا به طور منظم امكان پذير نميباشد. لذا معامله گران معمولاً اين دو را كنترل ميكنند. چنانچه مقدار اين دو متغير خيلي زياد شود، اقدام مقتضي انجام مي شود يا معامله متوقف مي شود.

مديران بدرة سهام برخي اوقات تمايل دارند به منظور بيمه نمودن بدرة سهام خود از اختيارات ساختگي استفاده نمايند. انجام اين كار با معامله بدرة سهام يا قرارداد آتي صادره بر بدرة سهام امكانپ ذير است. معامله بدرة سهام شامل تجزيه و تقسيم بدره به سهام و اوراق بهادار بدون ريسك ميباشد. اگر بازار با كاهش قيمت همراه باشد، بيشترين سهم سرمايه گذاري به اوراق بهادار بدون ريسك اختصاص مييابد. در صورت افزايش قيمتهاي بازار، بيشترين سهم سرمايه گذاري به سهام اختصاص مييابد. معاملات آتي شاخص شامل نگهداري سهام بدره به طور كامل(دست نخورده) و فروش قرارداد آتي شاخص ميباشد. با سقوط يا افت بازار بيشترين مقدار فروش شامل قراردادهای آتي شاخص ميباشد و با افزايش قيمتها مقدار كمتري از قراردادهای آتي فروخته ميشوند.

البته بايد توجه كرد كه اين راهبرد در شرايط بازار نرمال، به طور موفق عمل مي كند.

چنانچه در دوشنبه ۱۹ اكتبر ۱۹۸۷ هنگامي كه متوسط شاخص صنعتي داوجونز بيش از ۵۰۰ واحد سقوط كرد، اين راهبرد عملكرد مطلوبي نداشت. بيمهكنندگان سبد سهام، نتوانستند تحت شرايط آن روز سهام يا قرارداد آتي شاخص را با سرعت لازم به منظور حفظ موضع معاملاتي خود به فروش رسانند. به همين دليل چنين طرحها و برنامه هاي بيمه نمودن بدره به شدت با عدم استقبال روبرو بوده است.

معاملات آپشن سهام

معاملات آپشن سهام بخش های اصلی معاملات آپشن سهامتعریف اختیار معاملهاختیار خرید (Call Option)اختیار فروش (Put Option)چگونه از آپشن استفاده کنیم؟قیمت­ گذاری اختیار معامله انواع اختیار معامله اوراق بهادارمدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهاممدل توزیع دو جمله‌ای قیمت سهمفواید اختیار معاملهمعنای مشتقهقرارداد حق خریدقرارداد حق فروشمعامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش…

معاملات آپشن سهام

معاملات آپشن سهام یا قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش سهام در بورس ٬ ابزار مالی به‌طور عمده مبتنی بر یا مشتق از یک دارایی پایه هستند و به عبارتی ارزش آن‌ها برخاسته از ارزش دارایی دیگری است و به همین دلیل، ابزار مشتقه نیز نامیده ­می‌شوند.

دارایی‌هایی که می‌توانند به‌عنوان دارایی پایه در این ابزار مورداستفاده قرار گیرد، عبارت‌اند از انواع سهام، ابزار بهرهایی و متأثر از نوسان‌های نرخ بهره، ابزار بازار مبادله‌های ارزی، انواع کالا، اعتبارهای مشخص و خاص و وام‌های خرد و کلان.

بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، به‌عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد. در اولین روز معاملات (۲۶ آوریل ۱۹۷۳)، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد.

پس از آن، چندین بورس سهام و تقریبا تمامی بورس­ های قراردادهای آتی (Futures) به استفاده از ابزار اختیار معامله اقدام کردند.

بورس شیکاگو در تمامی این سال‌ها رتبه اول را در حجم مبادلات به خود اختصاص داده است و با استقبال بی‌نظیر بازیگران بازار در سال ۲۰۰۶ با مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴% نسبت به سال قبل به بالاترین رکورد تاریخ خود رسیده است.

در ابتدا در کارایی و میزان استقبال از این اوراق تردید وجود داشت، اما با بالا رفتن تقاضای سرمایه‌گذاری با استفاده از اوراق اختیار معامله، حجم معاملات این اوراق در دهه ۱۹۸۰، از حجم معاملات خود سهام پیشی گرفت که این واقعیت میزان پاسخگویی اختیار معامله نه‌تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالاها و ارزها و بیش از ۹۰ شاخص مختلف ازجمله NASDAQ و S&P500 بازار تعریف شده است.

تعریف اختیار معامله

اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک‌زمان مشخص اعطا می‌کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

این اوراق ازنظر نوع قرارداد بر دو نوع کلی تعریف شده‌اند: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put) و ازنظر نحوه اعمال نیز بر دو نوع کلی آمریکایی و اروپایی هستند.

اختیار معامله آمریکایی در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجرا پذیر است. به‌طور مثال، فرض کنید شما در پایان معاملات روز ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۰۰ سهم شرکت گوگل را با قیمت هر سهم ۵۰۵ دلار خریداری کرده‌اید.

این سرمایه‌گذاری ۵۰۵ دلاری به‌طور بالقوه در ریسک کامل گوگل (از یک خبر کوچک تا ورشکستگی کامل) شما در معرض خطر از دست دادن ارزش سرمایه‌گذاری خود قرار می‌دهد.

به‌منظور پوشش ریسک این دارایی در برابر نوسانات نامطلوب بازار می‌توان از اختیار فروش (Put Option) استفاده کرد.

از آنجا که هر قرارداد اختیار فروش طبق تعریف ۱۰۰ سهم را کنترل می‌کند، برای از بین بردن ریسک سرمایه‌گذاری مذکور لازم است ۱۰ قرارداد اختیار فروش (مثلا در قیمت تعیین شده ۴۹۰ و تا سه ماه آینده) خریداری نمود.

بدین معنی که با ادغام سرمایه‌گذاری اولیه خرید (۱۰۰۰ سهم گوگل) با خرید ۱۰ قرارداد اختیار فروش در قیمت ۴۹۰ دلار، شما تا سه ماهه آینده (زمان انقضای اوراق اختیار فروش) حق خواهید داشت سهام خود را انواع اختیار معامله انواع اختیار معامله در قیمت ۴۹۰ دلار به فروشنده این اوراق اختیار فروش، بفروشید.

با توجه به قیمت واقعی اختیار فروش سه ماهه گوگل در قیمت ۴۹۰ دلار در تاریخ یاد شده، خرید این ۱۰ قرارداد اختیار فروش، ۲۰۵۰۰ دلار (کمی بیش از ۴% کل سرمایه‌گذاری) برای شما هزینه در بر خواهد داشت.

در صورت کاهش قیمت سهام گوگل به قیمتی کمتر از ۴۹۰ دلار (مثلا ۴۵۰ دلار) شما می‌توانید از این حق بهره برده و همچنان سهام خود را در قیمت تعیین‌شده ۴۹۰ دلار به فروش برسانید و در صورت افزایش قیمت سهام (مثلا ۵۴۰ دلار)، از حق خود گذشته و سهام را در قیمت بالاتر در بازار خواهید فروخت؛

بنابراین شما در این مثال با صرف هزینه‌ی در حد ۴% کل سرمایه‌گذاری تا انقضای مهلت اوراق اختیار فروش (سه ماه آینده) فارغ از هرگونه تغییر در بازار یا تغییر در شرکت گوگل از فروش سهام خود در قیمت ۴۹۰ دلار یا بالاتر مطمئن خواهید بود.

در همین مثال فرض کنید شخصی اعتقاد به سقوط اندک (مثلا ۱۰ درصد) قیمت سهام شرکت گوگل در آینده‌ای نزدیک دارد این شخص می‌تواند از قابلیت خاص اختیار معامله به نام اهرم مالی (Leverage) بهره برده و اقدام به خرید ۱۰ قرارداد سه ماهه اختیار فروش (Put) گوگل در قیمت ۴۹۰ بکند.

به عبارتی این شخص بدون سرمایه‌گذاری عظیم در سهام گوگل، تنها بیمه این سرمایه‌گذاری را خریداری کرده است. خرید ۱۰ قرارداد اختیار معامله مذکور، به این شخص حق فروش ۱۰۰۰ سهم گوگل را در قیمت ۴۹۰ دلار تا سه ماه آینده، اعطا می‌کند با توجه به مثال قبل برای خرید این ۱۰ قرارداد ۲۰۵۰۰ دلار هزینه لازم است.

در صورت افت حدودا ۱۰ درصدی سهام گوگل به ۴۵۰ دلار، هر قرارداد اختیار فروش مذکور حداقل ۴۰۰۰ دلار در بازار ارزش پیدا خواهند کرد؛ زیرا هرکدام از آن‌ها به دارنده اجازه خواهند داد ۱۰۰ سهم گوگل را از بازار ۴۵۰ دلار خریداری و به قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار بفروشد. (۴۵۰ – ۴۹۰)*۱۰۰=۴۰۰۰ بنابراین این ۱۰ قرارداد کلا در بازار در قیمت ۴۰۰۰۰ دلار قابل فروش هستند و با توجه به قیمت خرید آن‌ها بازگشت سرمایه‌ای در حد ۱۰۰% ایجاد خواهند کرد.

اوارق اختیار معامله، کارکردهای فراوان و متنوع دیگری نیز در بازارهای ارز، کالا و قرارداد آتی دارند.

کارکردهای متنوع اختیار معامله به‌منظور کنترل ریسک سرمایه‌گذاری یا کسب درآمد به عناوین یاد شده ختم نمی‌شوند و پرداختن به آن‌ها در حالت‌های مختلف بازار (صعودی، نزولی، مستقیم و یا پر نوسان) که به‌اصطلاح استراتژی‌های معاملات اختیار معامله نام دارند، به فرصت‌های جداگانه‌ای نیاز دارد.

یکی از ابزارهایی که در بورس تهران وجود دارد قرارداد اختیار معامله یا (option) سهام می باشد. اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار (و نه اجبار) خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده در یک زمان مشخص اعطا می‌کند.

از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله موظف است در تاریخ سررسید مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

هدف از راه اندازی قراردادهای اختیار معامله مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری، افزایش قدرت نقدشوندگی،تنوع بخشی و فراهم آوردن امکان برنامه‌ ریزی‌ های بلندمدت برای سرمایه‌گذاران در بورس است.

این سبک از معاملات جذابیت هایی دارد که حتما برای شما وسوسه انگیر خواهد بود. مثلا برای خرید سهام عادی شما کل مبلغ سهام را در زمان خرید پرداخت می کنید درحالی که در قرارداد اختیار معامله در ابتدا درصد بسیار کمی از کل مبلغ پرداخت می شود این یعنی شما از اهرم (Leverage) برخوردار هستید.

یا مثلا دو طرفه بودن این نوع معاملات که باعث می شود شما بتوانید بر خلاف سهام عادی هم نقش خریدار داشته باشید و از افزایش قیمت ها متنفع شوید هم نقش فروشنده داشته باشید و از کاهش قیمت ها نفع ببرید.

اوراق اختیار معامله جدید در بورس تهران

اکوایران: شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلام کرده که با توجه به درخواست فعالان بازار، قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای یک‌ساله را در راستای امکان استفاده از استراتژی‌های معاملاتی با افق‌های زمانی متنوع، در نمادهای بنیادی بازار ارائه می‌کند.

به گزارش دنیای بورس و به نقل از اکوایران، وحیدمطهری‌نیا سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی، اظهار داشت: قراردادهای اختیارمعامله مبتنی بر سهام شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) با سررسید شهریور ۱۴۰۲، هم‌اکنون در بازار اختیار بورس تهران فعال بوده و قابل معامله می‌باشند. همچنین دوره معاملاتی قراردادهای اختیارمعامله سهام شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) با سررسید مهرماه ۱۴۰۲ نیز از روز سه‌شنبه (۲۲ شهریور ماه ۱۴۰۱) آغاز خواهد شد. قراردادهای اختیارمعامله یکساله بر روی سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) نیز به زودی ارائه خواهد گردید.

سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی افزود: نکته مهم در ارزشگذاری قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت، لحاظ سود تقسیمی دارایی‌های پایه اوراق اختیارمعامله مبتنی بر آن است.

مطهری نیا تصریح کرد: چنانچه دارایی پایه قراردادهای اختیار معامله در طول دوره معاملاتی این قراردادها مشمول پرداخت سود نقدی شوند، این مبلغ باید در ارزشگذاری قیمت (پریمیوم) قراردادهای اختیار معامله مبتنی بر همان دارایی پایه، لحاظ می شود.

وی در پایان گفت: فعالان بازار سرمایه می‌توانند با مراجعه به ماشین حساب ارزشگذاری اختیار معامله سایت بورس اوراق بهادار تهران (اینجا) و قراردادن مقدار درصدی نسبت سود تقسیمی به قیمت دارایی پایه، ارزشگذاری دقیقتری را از قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت بدست آوردند.