آیین‌نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران
هیئت وزیران در جلسه مورخ 3/4/1386 بنا به پیشنهاد شماره 30897 مورخ 18/7/1385 وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند (3) ماده (4) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب1384ـ آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین‌نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران
ماده1ـ اصطلاحات و واژه‌های اختصاری تعریف شده در ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384، در این آیین‌نامه نیز به همان مفاهیم به کار برده می‌شوند. سایر اصطلاحاتی که دراین آیین‌نامه به کار رفته است، دارای معانی زیر می‌باشند:
1ـ قانون: قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب1384ـ
2ـ نهادها و تشکلهای تحت نظارت: کلیه نهادها و تشکلهایی که براساس قانون، مجوز تأسیس یا فعالیت خود را از شورا یا سازمان دریافت نموده باشند از قبیل بورسها، بازارهای خارج از بورس، کانونها، بازارهای مشتقه، بورسهای کالایی، شرکتهای سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و نهادهای مالی.
ماده2ـ پس از پذیرش اوراق بهادار براساس ماده (30) قانون، معاملات آن در هر بورس براساس مقرراتی خواهدبود که به تصویب شورا می‌رسد.
ماده3ـ بورسها، کانونها، بازارهای خارج از بورس و شرکتهای سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، تشکل خود انتظام محسوب می‌شوند. مصادیق سایر تشکلهای خود انتظام توسط شورا تعیین می‌شوند.
ماده4ـ شرکتهای سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، شرکتهای مادر (هلدینگ) و سبدگردانها از مصادیق نهاد مالی محسوب می‌شوند. سایر مصادیق نهادهای مالی با رعایت بند (21) ماده (1) قانون توسط شورا تعیین می‌شوند.
ماده5 ـ نهادها و تشکلهای تحت نظارت مشمول مقررات « قانون»، این آیین‌نامه و همچنین مقرراتی که در چارچوب اختیارات قانونی توسط ارکان ذی‌صلاح بازار اوراق بهادار وضع می‌گردد، هستند.
ماده6 ـ شورا مرجع تعیین و تصویب انواع « اوراق بهادار قابل معامله» موضوع بند (24) ماده(1) قانون است. سازمان از انتشار و یا معامله انواع اوراقی که هنوز در زمره اوراق مذکور قرار نگرفته‌اند جلوگیری می‌کند. مقررات لازم در این خصوص به پیشنهاد هیئت مدیره سازمان به تصویب شورا خواهد رسید.
ماده7ـ چگونگی تشکیل، رسمیت یافتن و ادارة جلسات شورا، تصمیم‌گیری و ابلاغ مصوبات آن طبق دستورالعملی خواهدبود که به تصویب شورا می‌رسد.
ماده8 ـ سازمان باید نشان، مهر و یک نشریه ویژه داشته باشد. انتشار این نشریه با رعایت مقررات قانونی مربوطه یک سال پس از شروع فعالیت سازمان با درج موارد زیر الزامی است:
1ـ مقررات و ضوابط مربوط به بازار اوراق بهادار با ذکر تاریخ تصویب، مرجع یا مراجع تصویب‌کننده و تاریخ لازم‌الاجرا شدن آنها.
2ـ مجوزهای صادر، لغو یا تعلیق شده توسط ارکان بازار اوراق بهادار به همراه سایر اطلاعاتی که در این زمینه مطابق مقررات باید به اطلاع عموم برسد.
3ـ مشخصات اوراق بهادار ثبت شده نزد سازمان،
4ـ آراء یا اجرائیه‌های صادره سازمان، هیئت داوری و یا احکام قطعی دادگاهها و سایر مراجع قانونی درخصوص بازار اوراق بهادار، مگر این که هیئت مدیره نشر آنها را مغایر مصالح بازار تشخیص دهد.
5 ـ هرگونه تغییر در اساسنامه، نشانی مرکز اصلی، نام و محل شعب و دفاتر سازمان.
6 ـ سایر اموری‌که به تشخیص سازمان انتشار آنها در نیل به اهداف سازمان مؤثر باشد.
تبصره ـ سازمان مکلف است، ظرف دو سال از شروع فعالیت، اقدام به راه‌اندازی یک پایگاه الکترونیکی نماید که حداقل حاوی موارد مذکور در این ماده باشد.
ماده9ـ ناشران و نهادها و تشکلهای تحت نظارت سازمان موظفند ضوابطی را که سازمان با رعایت مقررات مربوط درخصوص نشر اطلاعات و تبلیغات اوراق بهادار وضع می‌نماید رعایت کنند.
ماده10ـ به منظور حفظ استقلال و اطمینان از کیفیت کار ارزشیابان، تحلیلگران مالی و حسابرسان معتمد سازمان که خدمات حرفه‌ای در بازار اوراق بهادار ارائه می‌دهند سازمان ضوابط و مقررات لازم را تهیه و جهت تصویب به شورا ارائه می‌نماید.
ماده11ـ راهکارها، ضوابط و مقررات مربوط به عملیات بانکی که معاملات اوراق بهادار و تسویه وجوه ناشی از معاملات را تسهیل می‌نماید، به پیشنهاد سازمان به تصویب شورا می‌رسد، مصوبات شورا به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام و بانک مرکزی در چهارچوب اختیارات و مقررات قانونی بانکی ترتیبات اجرای مصوبات شورا را فراهم می‌نماید.
ماده12ـ وزارت ارتباطات و فنآوری اطلاعات موظف است زیرساختهای فنی و مخابراتی موردنیاز جهت توسعه بازار اوراق بهادار را فراهم نماید.
ماده13ـ به منظور ایجاد هماهنگی لازم در بازار اوراق بهادار و همکاری با سایر نهادهای سیاستگذاری و نظارتی موضوع بند (12) ماده (7) قانون، کلیه کمیسیونها، کمیته‌ها و شوراهائی که به موجب قوانین و مقررات خاص تشکیل‌شده یا می‌شوند از قبیل کمیسیون اقتصادی دولت، شورای اقتصاد و امثال آن، موظفند در مواردی که تصمیم‌گیری درخصوص اوراق بهادار کشور و یا هرگونه سرمایه‌گذاری یا ایجاد تغییر و تحول در بازار اوراق بهادار در دستور کار آنها باشد، از رئیس سازمان جهت حضور درجلسات تصمیم‌گیری بدون حق رأی دعوت نمایند.
ماده14ـ مقررات مربوط به سرمایه‌گذاری اشخاص خارجی در بورس و نحوه نظارت بر آن موضوع بند14 ماده(7) قانون با رعایت قوانین و مقررات مربوط به پیشنهاد سازمان به تصویب شورا می‌رسد.
ماده15ـ طبقه‌بندی اطلاعات محرمانه و تعیین دسترسی اشخاص به آن به موجب مقرراتی است که به پیشنهاد سازمان به تصویب شورا می‌رسد.
ماده16ـ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار و کالاها و کلیه ضوابط و مقررات نظارتی بورسها و نهادهای مالی به تصویب سازمان می‌رسد.
تبصره ـ پذیرش اوراق بهادار و کالاهایی که قبل از لازم‌الاجراشدن قانون منتشر شده یا در بورسها پذیرفته شده‌اند، براساس دستورالعملی که به تصویب سازمان می‌رسد، مجاز خواهدبود.
ماده17ـ در اجرای مادة (35) قانون، هیئت مدیره بورسها موظفند طبق مقررات آیین‌نامه مربوط و براساس دستورالعملی که توسط سازمان ابلاغ می‌شود به تخلفات انضباطی کارگزاران، کارگزار/ معامله‌گران، بازارگردانان، ناشران و سایر اعضای بورس رسیدگی کنند. یک نسخه از آرای صادرشده در مورد تخلفات انضباطی یادشده باید حداکثر ظرف سه روز پس از صدور به سازمان ارسال شود.
ماده18ـ در اجرای بندهای (3) و (11) ماده (7) قانون به تخلفات مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره بورسها و ارکان سایر تشکلهای خود انتظام درخصوص تکالیف، وظایف و اختیارات آنها در سمت‌های یادشده مطابق دستورالعملی که به تصویب شورا می‌رسد، در هیئت مدیره سازمان رسیدگی می‌شود.
ماده19ـ مصادیق اقداماتی که نوعاً منجر به ایجاد ظاهری گمراه‌کننده از روند معاملات در بورسها یا ایجاد قیمتهای کاذب یا اغوای اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار می‌شوند، به پیشنهاد سازمان به تصویب شورا می‌رسد.
ماده20ـ نحوه ارائه گزارش موضوع اوراق بهادار قابل معامله تبصرة(2) مادة (46) « قانون» مطابق دستورالعملی خواهدبود که به تصویب سازمان می‌رسد.
انواع بازارهای بورس اوراق بهادار
چنانچه در بازارهای مالی و به خصوص بازار بورس ایران فعالیت داشته باشید، احتمالا با انواع بازارهای بورس اوراق بهادار آشنا هستید ولی اگر با انواع بازارهای بورس اوراق بهادار آشنایی ندارید و یا جدیدا به دنبال فعالیت در بازار سرمایه ایران هستید و حتی اگر تنها علاقه مند به مسائل اقتصادی و بورس هستید، این مطلب مناسب شماست، چرا که در ابتدای امر شما را با انواع بازارهای بورس اوراق بهادار آشنا می کند و دید خوبی در مورد بازارهای سرمایه گذاری در بورس به شما می دهد و همچنین کمک می کند با ماهیت بورس و سازوکار انواع بازارهاي بورس آشنا شوید، پس به هیچ عنوان این مطلب جذاب را از دست ندهید؛
انواع بازارهای بورس اوراق بهادار
به صورت کلی بازار بورس نهاد سازمان یافته ای به حساب می آید که در آن سهام شرکت ها و اوراق گوناگون مورد معامله قرار می گیرد. جالب است بدانید که بورس هر کشور یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه آن کشور محسوب می شود و محلی برای جمع آوری منابع مالی و تخصیص بهینه سرمایه به شمار می رود. بنابراین سرمایه های راکد در جامعه از طریق بازار بورس به بخش هایی که به منابع مالی احتیاج دارند، اختصاص پیدا می کند. در بازار بورس، قیمت ها شفافیت دارد و به درستی کشف قیمت انجام می شود (. ). در بورس اصل بر این است که ریسک کنترل شود، ولی حائز اهمیت ترین هدف این بازار، تامین نقدینگی برای شرکت ها و فعالان اقتصادی می باشد و هدایت سرمایه های راکد به سمت حوزه هایی است که احتیاج به منابع مالی جدید دارند.
درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.
بازار سرمایه این امکان را برای همه فراهم می آورد تا بتوانیم در فعالیت های اقتصادی کشور مشارکت کرده و همچنین سود نیز به دست آوریم. به بیان دیگر بازار بورس به عنوان رابطی بین افراد سرمایه دار و کسانی که برای انجام فعالیت های اوراق بهادار قابل معامله اقتصادی و تجاری نیاز به منابع مالی دارند، فعالیت می کند و نکته جالب دیگر این که در جهان انواع بازار بورس وجود دارد که در این بین می توان به بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی، بورس ارز و … اشاره کرد. در ایران تا به امروز چهار بازار بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی و فرابورس در دسترس و فعال می باشد. البته بورس ارز یکی از بورس های اصلی در دنیاست که به علت وجود محدودیت های گوناگون، جای آن در بازارهای سرمایه ای ایران خالی می باشد. در ادامه با انواع بورس در ایران بیشتر آشنا خواهیم شد؛
۱) بورس اوراق بهادار
ریشه پیدایش بورس را بایستی ایجاد ارتباط بین دارندگان سرمایه و آن هایی دانست که به سرمایه نیاز دارند. لذا بورس اوراق بهادار چیزی بیش از ۵۰ سال است که در ایران وجود دارد و فعالیت های زیادی در آن صورت می پذیرد، ولی آغاز فعالیت رسمی آن را می توان سال ۱۳۸۳ به حساب آورد. بورس اوراق بهادار را می توان بازاری شفاف و با ابزارهای متنوع دانست که در پی ایجاد ارزش افزوده برای ذی نفعان است. در این بازار مشخصا، انواع دارایی های مالی مثل سهام شرکت ها و یا اوراق مشارکت خرید و فروش م یشود. در بورس همچنین نهادهای نظارتی گوناگونی بر نحوه معاملات و پذیرش شرکت ها نظارت دارند و بسیاری از افراد هم به عنوان اشخاص حقیقی در این بازار فعالیت می کنند.
ویژگی اصلی بورس اوراق بهادار تهران حمایت قانونی از صاحبان منابع پس اندازی و وجود باید و نبایدهای قانونی برای متقاضیان سرمایه به شمار می رود. بازار بورس چند نوع دارد؛ بازار اول و بازار دوم که بازار اول هم از تابلوی اصلی و فرعی برخوردار است ولی لازم نیست خودتان را گیج کنید و در بند انواع مختلف هر بورس باشید، چرا که تنها ماهیت آن ها را درک کنید کفایت می کند و در صورت سرمایه گذاری سنگین در بخش های مختلف، بهتر است دقیق تر این مفاهیم را یاد گرفته باشید ولی در حال حاضر خودتان را اذیت نکنید.
پذیرش شرکت ها در هر کدام از این بازارها از شرایط مخصوص به خود برخوردار است؛ شرایطی مثل داشتن سرمایه لازم، شفافیت اوراق بهادار قابل معامله صورت های مالی، حداقل تعداد سهامداران که در زمان پذیرش شرکت ها این شرایط مورد بررسی قرار خواهد گرفت. امروزه معامله های بازار بورس از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته و با دامنه نوسان ۵ درصد انجام می شوند و از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ پیش گشایش بازار بوده و ثبت سفارش صورت می پذیرد.
البته بورس در روزهای تعطیل رسمی، تعطیل است. این را در نظر داشته باشید که به منظور معامله در بورس بی گدار به آب نزنید و حتما به مبانی تحلیل تکنیکال نیز توجه داشته باشید. بازار بورس خود به دو بازار اول و دوم تقسیم بندی می شود، تفاوت این دو بازار در قوانین آن ها است. به صورتی که یک شرکت برای ثبت در تابلوی بازار اول باید قوانین سخت گیرانه تری را نسبت به بازار دوم پشت سر بگذارد. برای نخستین بار سوالات پرتکرار در بازار بورس را می توانید در این مقاله به صورت کاملا رایگان مطالعه نمایید و مطمئن باشید که بسیاری از این سوالات، سوالات شخص شما نیز هست.
۲) بورس کالا
بورس کالا اوراق بهادار قابل معامله یکی دیگر از انواع بازار بورس در ایران است و همان طور که از نام آن مشخص است، شما قادرید در این بازار سهام کالاهای گوناگون را مورد معامله قرار دهید. در حقیقت بورس کالا، بازار منسجمی به حساب می آید که بسیاری از عرضه کنندگان، کالای خود را عرضه می کنند و کالای مربوطه بعد از بررسی های کارشناسی و قیمت گذاری به وسیله کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می شود. در این بازار به صورت معمول کالاهای خام و فرآوری نشده مثل فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و … خرید و فروش می شوند. یکی از مزایای بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیم کننده بازار می باشد که بدین شکل همه تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تاجرین کالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار خواهند شد.
این بورس برای افرادی که قصد دارند از ريسک نوسان كاذب قيمت ها در امان باشند یا برعکس، از نوسانات قيمت استفاده نمایند و سود بیشتری ببرند، پیشنهاد می شود. انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت اند از؛ قرارداد نقدی، قرارداد سلف، قرارداد نسیه، قرارداد آتی، قرارداد سلف استاندارد، قراردادهای اختیار معامله، صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا و گواهی سپرده کالایی که در مطالب گوناگونی سعی بر آشنایی کلی با آن ها داشتیم.
۳) بورس انرژی
بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که قابلیت انجام معاملات حامل های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. منظور از حامل های انرژی نفت، گاز، برق و سایر حامل های انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ و با هدف ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات حوزه انرژی تشکیل شد. بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و دیگر حامل های انرژی ایجاد شد.
بورس انرژی از دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه برخوردار می باشد که امکان دارد قابلیت های این دو بازار با یکدیگر متفاوت باشند. تفاوت اصلی این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها خرید و فروش می شوند اما در بازار مشتقه، اوراق مبتنی بر کالا مورد معامله قرار می گیرند. مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی نمی توانند خرید انجام دهند و تنها در بازار مشتقه قادرند نسبت به خرید اوراق اقدام نمایند. در معاملات این بازار ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به شکل پیش پرداخت از مشتری اخذ می گردد و مابقی آن برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل تا ۵ روز کاری بعد دریافت خواهد شد.
به صورت خلاصه باید گفت که انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاصی دارد و مشتریان حقیقی نمی توانند در بازار فعالیت کنند. عرضه‌کنندگان و خریداران در این بازار شرایط خاصی دارند و مدارک مورد نیاز به منظور دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار می باشد. اگر دوست دارید بدانید نحوه معامله در بورس انرژی ایران چگونه است این مطلب شما را به بهترین شکل راهنمایی می کند.
۴) بازار فرابورس
یکی دیگر از انواع بازار های بورس در ایران بازار فرابورس می باشد که مقدمات به وجود آمدن آن در سال ۱۳۸۴ فراهم شد و بعد از ۳ سال و با هدف ساماندهی بازارهای خارج از بورس، فرابورس ایران به عنوان یکی از بورس های رسمی کشور فعالیت های خود را آغاز کرد. همان طور که گفتیم، پذیرفته شدن در بازار بورس شرایط و قوانین خاصی دارد. چنانچه شرکتی شرایط قانونی حضور در بازار بورس را نداشته باشد، اما تمایل اوراق بهادار قابل معامله به عرضه سهام خود داشته باشد، می تواند در بازار فرابورس فعالیت نماید.
از همین روی شرکت هایی که شفافیت عملکردی ضعیف تری دارند، در بازار فرابورس فعالیت می کنند که ریسک معاملات سهام این شرکت ها را هم بیشتر می کند. بازار فرابورس ایران به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه، از ۵ بازار کارآمد برخوردار می باشد؛ بازار اول، دوم، سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای مالی نوین از انواع بازار فرابورس هستند که مطابق با شرایط خاص هر شرکت و اوراق بهادار، امر پذیرش انجام خواهد گرفت.
البته چنانچه هر یک از سهام بازار پایه به مدت ۳ روز متوالی صف های خرید یا فروش داشته باشند، بازه نوسان هر کدام از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز برای روز معاملاتی بعد تغییر می کنند و به ترتیب ۵، ۴ و ۵ درصد خواهند شد. فرابورس برای افراد مبتدی بازار ریسک داری به حساب می آید و تنوع سرمایه گذاری، اطمینان از محل سرمایه گذاری، معافیت مالیاتی، حق خرید سهام جدید و نوسانات روزانه قیمت سهام از قابلیت های این بازار به شمار می رود. معاملات سهام در بازار فرابورس نیز از شنبه تا چهارشنبه، ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ صورت می پذیرد. البته از ساعت ۸٫۳۰ تا ۹ صبح امکان سفارش گذاری وجود دارد و شرایط زمانی خرید و فروش در این بازار، با بازار بورس یکسان می باشد.
نتیجه گیری و کلام پایانی
بازار بورس یکی از بازارهای حائز اهمیت در بخش اقتصادی هر کشوری به حساب می آید. بازار بورس بازاری یکپارچه به منظور معامله سهام شرکت ها و اوراق گوناگون مثل؛ اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق بدهی، اوراق تسه و … می باشد. مطابق با اهداف، دارایی و قوانینی که وجود دارد بازار بورس به چند بازار تقسیم می شود. چنانچه بخواهیم در مورد انواع بازارهای بورس ایران صحبت کنیم، باید این را در نظر داشت که بازار بورس در ایران به ۴ بازار عمده بورس اوراق بهادار، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم بندی می شود که هر کدام از شرایط پذیرش و انجام معاملات مخصوص به خود برخوردارند.
در بازار بورس و فرابورس، سهام و حق تقدم سهام شرکت ها پذیرش می شود. بازار کالا فرصتی را برای معاملات کالاهای تعیین شده برای متقاضیان آن فراهم کرده است و بازار انرژی، بازاری برای معاملات حامل های انرژی و برق می باشد. هدف بازارهای بورس تسهیل کردن انجام معاملات، شفافیت معاملات و تامین نقدینگی می باشد، لذا افراد می توانند مطابق با اهدافی که در سر دارند، در بازارهای گوناگون بورس، فعالیت خود را آغاز نمایند. در انتها امیدوارم به بهترین شک با انواع بورس در بازار سرمایه آشنا شده باشید.
همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، در این مطلب به زبان ساده با انواع بازارهای بورس اوراق بهادار آشنا شدیم.
همچنین اگر دوست دارید اصول سرمایه گذاری بلند مدت در بورس را یاد بگیرید، این مطلب شما را به بهترین صورت راهنمایی می کند.
در حال حاضر قادرید انواع بازار در بورس را نام ببرید و ماهیت هر کدام را مختصرا توضیح دهید؟
اوراق بهادار
اوراق بهادار ( اوراق مالی ): اَسناد مالی قابل نقل وانتقال در معاملات بانکی و بورس.
فهرست مندرجات
۱ - توضیح واژه اوراق بهادار
[ویرایش]
به اسناد مالی دارای نرخ با نام یا بی نام، اوراق بهادار گفته می‌شود که در معاملات بانکی و بازار بورس جریان دارد. این اوراق یا نمودار مشارکت در مؤسّسه یا شرکتی است (اوراق مشارکت) و یا در قرضههای دراز مدّت (اوراق قرضه). عنوان یاد شده از عناوین جدید است که در مسائل مستحدث از آن سخن گفتهاند.
۲ - اوراق مشارکت
[ویرایش]
اوراق مشارکت با توجّه به نوع فعالیّت و مدّت آن، در قالب عقود مضاربه، مزارعه، مساقات و شرکت منتشر می‌شود.
۳ - عقد مضاربه
[ویرایش]
از عقد مضاربه در فعالیّتهای بازرگانی استفاده می‌شود
۴ - قرداد مزارعه
[ویرایش]
از قرارداد مزارعه در امور کشاورزی استفاده می‌شود.
۵ - قرارداد مساقات
[ویرایش]
از مساقات در باغداری و از شرکت در همه
فعالیّتها، بویژه کارهای تولیدی استفاده می‌شود.
۶ - اوراق مشارکت به چند صورت منتشر می‌شود
[ویرایش]
۱.بانکها به طور مستقل با استفاده از داراییهای ذخیره شده خود اقدام به سرمایه گذاری در طرحهای مشخص کرده و در مرحله اجرا یا پس از بهره دهی، سهام آن را میان سپرده گذاران توزیع میکنند؛ بدین معنا که سپرده گذاران به جای اقدام به سپرده گذاری در بانکها، اوراق سهام بانکها را میخرند.
۲.بانکها به وکالت از سپرده گذاران باسپردههای ایشان اقدام بهسرمایه گذاری کرده، اسناد مالکیّت آن را به صورت سهام میان سپرده گذاران توزیع میکنند. سهام توزیع شده در هر دو روش یاد شده، توسط بانک و نیز بازار بورس قابل خرید و فروش است.
۳.بخش خصوصی همانند بانکها به دو روش یاد شده اقدام به سرمایه‌گذاری در پروژههای صنعتی، کشاورزی وعمرانی می‌کند، سپس اوراق سهام آن را در بازار بورس یا از طریق بانکها عرضه می‌نماید.
۷ - حکم خرید و فروش اوراق مشارکت
[ویرایش]
در صورتی که مؤسّسه یا شرکت عرضه کننده آن معاملات ربوی انجام نمیدهد، جایز و صحیح است و همه حقوق و تصرفات مقرّر در شرع، همچون قرض، رهن، هبه، ارث و مانند آنها بر این اوراق مترتّب می‌گردد.
بانکها میتوانند با دریافت مبلغی به حسب قرارداد، نسبت به فروش و عرضه اوراق مشارکت اقدام کنند. این قرارداد میتواند در قالب اجاره باشد؛ بدین معنا که مؤسّسه یا شرکت سهامی، بانک را در عرضه اوراق سهام در مقابل پرداخت کارمزد آن اجیر خود قرار دهد، و میتواند در قالب جعاله باشد؛ بدین صورت که شرکت سهامی، متعهّد می‌گردد اگر بانکی این کار را برای او انجام دهد، فلان مبلغ را به آن بپردازد.
۸ - اوراق قرضه
[ویرایش]
اوراق قرضه عبارت است از اسناد متّحدالشّکل و مدّت دار وام که مبلغ آن در همه یکسان است و به آن بهره تعلّق میگیرد. این اوراق توسط شرکتهای سهامی یا مؤسّسههای دولتی به
منظور گسترش فعالیّتهای بازرگانی، عمرانی یا دفاعی عرضه می‌گردد
شرکتها یا مؤسسات یاد شده با انتشار این اسناد بهادار، مبالغی (معادل مبالغ اسمی اوراق قرضه یا کمتر) از خریداران وام گرفته و در قبال آن، متعهّد میگردند مبلغ اسمی (اصل) آن را در سر رسید بلند مدّت و سود تضمین شدهاش را در تاریخهای معیّن بپردازند. بدین ترتیب، دارندگان اوراق قرضه جزء بستانکاران شرکت یا مؤسّسه مربوط به شمار میروند و هر زمان بخواهند، میتوانند اوراق خویش را به فروش برسانند. گاهی نیز بانکها و مؤسّسههای اعتباری اقدام به خرید و فروش اوراق قرضه صادر شده از سوی دولت یا مؤسسات معتبر غیر دولتی میکنند.
۹ - حکم معامله اولیه اوراق قرضه
[ویرایش]
معامله اوّلیه اوراق قرضه از مصادیق قرض است که گرفتن بهره بر آن، ربا و حرام است، مگر آنکه صادر کننده آنها، شرکتها یا مؤسسات وابسته به کفّار باشد که به قول مشهور، خریدن آنها برای مسلمانان بنابر جواز ربا گرفتن از کافر جایز است.
درصورت حرمت خریدو فروش اوراق قرضه، واسطه شدن بانکها برای عرضه این اوراق و گرفتن کارمزد بر این کار، جایز نیست.
حسابداری
حجم مبنا
به منظور محاسبه قیمت پایانی هر سهم در انتهای ساعت معامله، دو روش وجود دارد.
الف : ميانيگين وزني از معاملات انجام شده
ب : حجم مبنا
حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز بر حسب قیمت مشخصی به ثبت برسد. حجم مبنا برای کنترل رشد بی رویه قیمت سهام و براي جلوگيري از رفتار هيجاني سهامداران در سال 1382تصویب شد. براین اساس درابتدای این قانون ودرسال82 اساس براین بود که 15% از سهام کل یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و نعداد روزهای کاری سال250روز فرض شده بود که بر آن اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0006/0 تعداد کل سهام شرکت می شد. اما از ابتدای سال1383این قانون تغییر کرد و از 15درصد به 20% افزایش یافت و حجم معاملات روزانه به 0008/0 کل سهام شرکت افزایش یافت.
بئین ترتیب حجم مبنا از حاصل تقسیم 20 درصد بر تعداد روزهای کاری ( 250 روز) محاسبه نمود . با مشخص شدن تعداد سهام محاسبه شده به عنوان حجم مبنا، می توان قیمت پایانی هر سهم را بشرح زیر محاسبه نمود:
P2 = P1 + ( Pm – P1) × N/M
P2 : قیمت پایانی روز جاری
P1: قیمت پایانی روز قبل
Pm: میانگین موزون قیمت در روز جاری
N: تعداد سهام معامله شده
M: جحم مبنای شرکت مورد نظر
در صورتی که نسبت N/M بزرگتر یا مساوی 1 باشد، نسبت N/M مساوی 1 در نظر گرفته می شود. اما اگر نسبت مزبور کوچکتر از 1 شود، نسبت بدست آمده عیناً به منظور محاسبه قیمت پایانی استفاده می شود.
فرض کنید سرمایه شرکتی 2میلیارد تومان است.(تعداد سهام این شرکت برابربا20میلیون برگه سهم به ارزش اسمی 100تومان است).در این حالت حجم مبنای این شرکت به شکل زیر محاسبه می شود.
اطلاعات اضافی :
قیمت پایانی روز جاری 2000 ریال
تعداد و قیمت سهام معامله شده در روز جاری :
ساعت9: 4000 برگه به قیمت1990 ریال
ساعت10: 1000 برگه سهم به قیمت2020 ریال
ساعت11: 2000 برگه سهم به قیمت2030 ریال
ساعت12: 3000 برگه سهم به قیمت2040 ریال
با توجه به اطلاعات فوق، میانگین موزون قیمت سهام معادل مبلغ 2016 ریال محاسبه می شود.
حال اگر تعداد برگه مورد معامله به حد نصاب برسد(مساوی یا بیشتراز حجم مبنا باشد) این قیمت به عنوان قیمت پایانی تلقی می شود. با توجه به اینکه در مثال فوق، تعداد برگه سهام مورد معامله ده هزار برگه و حجم مبنای سهم شانزده هزار برگه می باشد ، قیمت پایانی(قیمت بسته شدن در پایان معاملات) می تواند بشرح زیر محاسبه شود:
قیمت پایانی هر سهم = 2000 + ) 2016 - 2000 ( × 16.000//10000 =
2010
در بورس اوراق بهادار ايران حجم مبنا به منظور اطمينان از اين‌كه تغيير قيمت سهام شركت هاي پذيرفته شده دربورس حاصل از معامله حداقل تعداد معيني از سهام شركت مي باشد، تعريف و براي محاسبه آن ضريب هشت درهزار درتعداد سهام تمام شركت‌ها صرف نظر از اندازه آن ها اعمال می گردد. اما با عنايت به اين‌كه در مورد شركت‌هاي بزرگ هدف مذكور با حجم مبناي كمتري نيز حاصل مي‌شود، لذا هيئت مديره شركت بورس تصميم گرفت ضريب محاسبه حجم مبناي شركت‌هايي كه سرمايه آن ها بيشتر از 3000 ميليارد ريال مي‌باشد را از هشت در ده هزار به چهار در ده هزار كاهش دهد.
بر اين اساس از تاريخ 2/4/86 ضريب محاسبه حجم مبناي 11 شركت زيربه چهار در ده‌هزارتغيير یافت:
فولاد مباركه اصفهان ـ سايپا ـ سرمايه گذاري غدير- ملي صنايع مس ايران ـ ايران خودرو- بانك پارسيان ـ سرمايه گذاري صندوق بازنشستگي ـ سيمان فارس خوزستان ـ گروه بهمن سرمايه گذاري بانك ملي ايران ـ مديريت پروژه هاي نيروگاهي ايران.
بزای اطلاع از میزان حجم مبنای شرکتها می توانید به آدرس زیر مراجعه نمایید:
اما در کنار جحم مبنا، دامنه نوسان از دیگر محدودیتهای موجود در بورس تلقی می شود. دامنه نوسان به معناى تعيين حداكثر اوراق بهادار قابل معامله سقف افزايش يا كاهش قيمت‌ها در يك روز معاملاتى است. پيش از بكارگيرى دامنه نوسان، قيمت‌ها به هر ميزان مي‌توانستند در يك روز نوسان كنند اما با وضع اين قانون، نوسان در سقف خاصى محدود شد. دو محدوديت وضع شده توانست نوسان قيمتى سهام را تحت كنترل درآورد، اما تنها با گذشت مدت زمانى كوتاه از به كارگيرى دامنه نوسان اوراق بهادار قابل معامله و حجم مبنا، ضعف‌هاي متعدد اين دو بروز كرد تا آنجا كه بسيارى از كارشناسان و فعالان بازار سرمايه نسبت به كارآيى و حتى نتيجه‌بخش بودن اين دو محدوديت ابراز ترديد كردند. واقعيت آن بود كه گرچه اين دو محدوديت مانع نوسان سريع قيمت‌ها در زمانى كوتاه مي‌شدند، اما مانع دستيابى قيمت‌ها به سطحى كه بايد برسند، نمي‌شوند. در حقيقت اين دو ابزار تنها سبب مي‌شوند زمان رسيدن قيمت‌ها به سطح مورد انتظار كه عرضه و تقاضا در حالت متعادل قرار گيرند، طولانى‌تر شود و اين كندى حركت قيمت‌ها، هم از هيجان بازار مي‌كاهد و هم هدف بسيار مهم نقدشوندگى دارايى‌ها را دور از دسترس مي‌كند.
فرض كنيد سهمى در قيمتى بالاتر از سطحى است كه بازار آن را براى خريد مناسب ارزيابى مي‌كند. در اين حالت، شدت فروش باعث ايجاد صف در سقف پايينى مجاز قيمت مي‌شود. حال براى اين كه قيمت پايانى در حداكثر مجاز خود باشد، بايد به ميزان حجم مبنا خريد صورت گيرد. طبيعى است كه در حالت تشكيل صف عرضه، خريداران كمى براى سهم وجود دارد و وقتى قيمت فعلى با فاصله زيادى نسبت به قيمت مطلوب ارزيابى شود، هم حجم صف بسيار سنگين مي‌شود و هم حجم خريدها بسيار اندك! به اين ترتيب سهم به اصطلاح در صف فروش قفل مي‌شود و سازوكارهاى تعريف شده توان گشايش گره ايجاد شده در معاملات سهم را ندارند. سهامداران در اين حالت تنها مي‌توانند به اتفاق‌هايي چون: برگزارى مجمع عمومى عادى سالانه يا اعلام تغيير پيش‌بينى درآمد هر سهم از سوى شركت اميدوار باشند كه در اين دو حالت نماد متوقف شده و در روز بازگشايى امكان تعيين قيمت منصفانه براى بازار وجود دارد.
مطابق قانون، روز بازگشايى سهم پس از اعلام تعديل سود سهم يا برگزارى مجمع عادى، دامنه نوسان و حجم مبنا اعمال نمى‌شود و قيمت مي‌تواند به سطح مطلوب بازار برسد. (سياست‌هايي كه اكنون دستخوش تغيير در جهت محدوديت بيشتر شده‌اند). اما اگر هيچ يك از دو اتفاق گفته شده پيش رو نباشد، تعديل قيمت سهم، گاه ماه‌ها طول مي‌كشد و اين روند فرسايشى هم باعث عدم امكان نقد شدن دارايى سهامداران مي‌شود و هم هيجان معاملات را از سهم مي‌گيرد.
دامنه نوسان و حجم مبنا همواره از سوي برخي از منتقدان، به عنوان عوامل كاهش نقدشوندگي و بازدارنده رشد بازار سرمايه معرفي شده است . بنابراين با نگاه به موضوع از ديد كارشناسان و سهامداران حرفه‌اي بازار سرمايه، انتظار هست که به زودى بورس به سطحى برسد كه مانند بسیاری از بازارهاى سرمايه معتبر، موانع نوسان قيمت‌ها از سر راه برداشته شده و نقدشوندگى سهام افزایش یابد. البته تا آن زمان بايد در جهت تعديل بيشتر دو قانون حجم مبنا و دامنه نوسان حركت كرد و برای جلوگیری از شوک در بازار لازم است حذف حجم مبنا به صورت تدریجی صورت گیرد به طوری که ابتدا حجم مبنای شرکت های بزرگ کاهش یابد و دامنه نوسان نیز کمی بازتر شود.
سهم شناور آزاد، مقدار سهمي است كه انتظار مي رود درآينده نزديك قابل معامله می باشد. بدین ترتیب مفهوم فوق نمی تواند در برگیرنده سهامی باشد که متعلق به دولتیاسهامداران بزرگی بوده که به هیچ وجه حاضربه فروش سهام خود نیستند .
درکشورهند،بهایننوعسهامکهد رمحاسبه سهامشناورآزاد دخالت داده نمی شود،سهاممتعلقبهسهامدارانا ستراتژیک یا سهامداران راهبردی اطلاق می شود.به عنوان مثال اگر فرض شود که70درصد سهام شركتي دراختيار یک شرکت دولتی باشد که در عین حال تمایلی به فروش سهام خود در بازار نیز ندارد، پس اين شركت فقط 30 درصد سهام شناورآزاد دارد که خاصیت قابلیت معامله در بازاررا دارد. براي محاسبه سهام شناورآزاد لازم است تركيب سهامداران بررسي گردیده و سهامداران راهبردي ( سهامدارانی که قصد واگذاری سهام را در کوتاه مدت نداشته و عمدتا با انگیزه اعمال کنترل سرمایه گذاری نموده اند) مشخص گردند.
بررسی نحوۀ محاسبۀ شاخص در کشورهای مختلف بیان گر آن است که پدیدۀ سهام شناورِ آزاد با شدت بیشتری مورد توجه مقامات بازارسرمایه بوده و به طور گسترده تری در محاسبۀ شاخص از آن استفاده می شود .شاخص ها را می توان با استفاده از روش های میانگین گیری متفاوت محاسبه کرد و از همه مهم تر این است که چه سهامی یا چه بخشی از سهام در محاسبۀ شاخص بیاید . به طور کلی در روش محاسبۀ سنتی، شاخص مبتنی بر« کل ارزش » و به روش میانگین موزون قیمت محاسبه می شده است. در صورتی که تعداد سهام محدودی برای معامله وجودداشته باشد، اگر کل سهام را در محاسبه شاخص دخالت دهیم، نتایج می تواند به دست کاری در قیمت منجر شود . شاخص سازان در دنیا شاخص های مختلفی را تولید می کنند و در آن شاخص ها تعاریف مختلفی برای سهم شناورِ آزاد تعریف می کنند.
موسساتی که در سطح جهان اقدام به محاسبه شاخص می نمایند، معمولاً شرکت های بزرگ تحلیل گر مالی نظیر شرکت بین المللی مورگان استانلی، شرکت داووجونز، شرکت استاندارد و پور، شرکت وابسته به روزنامۀ فایننشال تا یمزو شرکتهای بزرگ دیگرمی باشند که اساس محاسبه همه آنها مبتنی برمفهوم سهام شناورِآزاد می با شد. فایدۀ استفاده از ضریب شناورِ آزاد، در مقایسه با استفاده از ضرایب کل ارزش بازار، آن است که سرمایه گذاران تصویر روشن تری از درصد سهام شرکتی به دست می آورند که موضوع معامله است و واقعاً آن مقدار سهام می تواند معامله شود .
همچنين اگر سهمي نسبت سهام شناورآزاد بيشتري داشته باشد، امكان دستكاري قيمت آن كمتر مي شود زيرا حجم منابعي كه براي دستكاري آن لازم است، بسیار زياد بوده و بايد مبلغ بالایی وجه نقد به بازار سرمایه تزريق شود تا قيمت اين سهام دستكاري شود. همچنين براي اين سهام نمي توان شايعه درست كرد، مردم را گيج كرد و توهم ايجاد نمود كه قيمت اين سهم افزايش مي يابد و بعد سهم را فروخت و از بازار بيرون آمد. اما شركتي كه كوچك است و سهم شناورآزاد آن پایین مي باشد، به سادگي دچار دستكاري قيمت مي‌شود. لذا يك توصيه اين است كه اگر كسي از بازار چيزي نمي داند، به سمت شركت هاي بزرگ با سهام شناورآزاد بالا برود.
سازمان بورس اوراق بهادار نيز در راستاي شفاف سازي بازار و همچنين حركت به سوي بازار كارآ در 27/7/83 مصوبات ذيل را مطرح نمود:
سهامدار يا سهامداران عمده شركت هاي متقاضي پذيرش در بورس موظفند حداكثر ظرف مدت 2 سال از تاريخ درج، حداقل 20 درصد سهم خود را به شكل گسترده توزيع نمايند. بگونه اي كه حداقل 20 درصد سهام شناورآزاد داشته باشد. سهامدار يا سهامداران عمده شركت هاي پذيرفته شده موجود مي بايست حداكثر ظرف مدت يكسال از ابلاغ اين مصوبه شرايط خود را منطبق نمايد. به کليه اشخاص حقيقي يا حقوقي که مالک بيش از پنج درصد از سهام آن شرکت باشند، سهامدارعمده يا راهبردي گويند. اين نسبت درتعيين ميزان سهام شناورآزاد و همچنين درصد نقد شوندگي سهام، تاثيرگذار است.
گروه بندی های تعیین ضریب در سیستم سهام شناورِ آزاد برای محاسبۀ شاخص
یکی از اولین شاخص هایی که برمبنای نظا م سهام شناورِ آزاد شکل گرفت، شاخص روزنامۀ تایمز مالی (FTSE) بود . در هنگام طراحی این شاخص جدید، یک نظام گروه بندی نیز معرفی شد. این گروه بندی از آن جا ضروری می شود که چون به طور دائمی میزان سهام آزاد تغییرمی کند، نمی توان هرروز ضرایب سهام آزاد در شاخص ر ا تغییر داد . از این رو، لازم است سهام آزاد در یک دامنۀ معین، ضریب ثابتی به خود بگیرد . براساس گروه بندی FTSE هفت گروه برای حجم سهام شناورِ آزاد تعیین شد : گروه اول گروه 5 درصد و کم تر بودند؛ گروه دوم بین 5 تا 15 درصد بودند؛ و بر همین اساس گروه بندی ها تا 100 درصد سهام آزاد طبقه بندی شده اند.
تحلیل شرکت بورس اوراق بهادار تهران (بورس)
بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن سال 1346 فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد.در پی آن شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافت.
شرکت بورس اوراق بهادار تهران (سهامی عام) به موجب قانون بازار اوراق جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384 در آذرماه 1385 ثبت و در دی ماه همان سال فعالیت عملیاتی خود را آغاز کرد. نماد بورس اوراق اوراق بهادار قابل معامله بهادار تهران در سال 1395 در فهرست شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران درج گردید.
در حال حاضر بورس اوراق بهادار تهران با سرمایه 150 میلیارد تومانی به محلی تبدیل شده است که سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی اوراق بهادار مربوط به 325 شرکت، 38 صنعت، 11 صندوق قابل معامله (ETF)، 175 صندوق سرمایه گذاری مشترک و 14 شرکت مشاوره سرمایه گذاری را معامله می کنند.
مهمترین متغیر در وضعیت سودآوری این شرکت ارزش معاملات است که در 9 ماهه سال 1398 این میزان به حدود 240 هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریبا دوبرابر شده است. بنابراین درآمدهای ناشی از کارمزد نیز به تبع این رشد در حجم و ارزش معاملات رشد قابل توجهی را تجربه نموده است. مجموع درآمدهای کارمزد شرکت بورس اوراق بهادار تهران در شش ماهه سال 1398 از محل کارمزد 125 میلیارد تومان بوده است. این رقم برای کل سال 97 به میزان 142 میلیارد تومان بوده است.
مهمترین منبع درآمدی شرکت بورس اوراق بهادار تهران، کارمزد دریافتی معاملات است که حدود 60 درصد درآمدهای شرکت را به خود اختصاص می دهد. این کارمزد بمیزان 0.64 در هزار ارزش معامله تا 600 میلیون ریال در خصوص معاملات خرد و 1000 میلیون ریال برای معاملات عمده محاسبه قرار می گیرد.
سایر منابع درآمدی این شرکت عبارتند از کارمزد خدمات به کارگزاران به میزان 200 میلیون ریال به ازای هر کارگزاری و نیز 5 درصد از درآمد ناشی از کارمزد معاملات هر کارگزاری تا سقف 2 میلیارد ریال، کارمزد پذیرش 2 در هزار سرمایه ثبت شده و حداقل 200 میلیون ریال با سقف 1000 میلیون ریال سالانه است که 80 درصد این مبلغ سهم شرکت بورس اوراق بهادار است.
یکی از منابع قابل توجه که انتظار می رود در سال های آتی رشد قابل توجهی داشته و درآمد قابل قبولی نصیب شرکت نماید، درآمد ناشی از اجاره است که به دلیل تکمیل ساختمان سعادت آباد برای این شرکت رقم خواهد زد. میزان محقق شده برای این ردیف در گزارش شش ماهه حسابرسی شده حدود 1.5 میلیارد تومان است اما انتظار می رود که این میزان تا انتهای سال 1399 به بیش از 50 میلیارد تومان بالغ گردد.
دیدگاه شما