انواع معاملات در بورس

1. برخورداری از معافیت مالیاتی
2. سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
3. کاهش ریسک نقدینگی
4. ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
5. سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
6. افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
7. تعیین ارزش سهام شرکت
8. سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
9. افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

آشنایی با انواع معاملات بورس کالا

بورس کالا بازاری است متشکل و سازمان‌یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده، مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند. در حال حاضر بورس کالا در ایران در چند حوزه فعالیت دارد و در حال گسترش در حوزه‌های دیگر نیز است.

تمامی دادوستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می‌گیرد؛ قراردادهای نقدی، سلف، نسیه و آتی، اختیار معامله، سلف استاندارد، صندوق‌های کالایی و سپرده کالایی انواعی از قراردادهایی هستند که روزانه در بورس کالا معامله می‌شوند. با شرکت انواع معاملات در بورس در این دوره ضمن آشنایی با انواع معاملات در بورس کالا، با کاربرد آنها در تحلیل بازارهای مختلف را نیز آشنا خواهید شد. در مباحثی که در این دوره مطرح خواهد شد شامل موارد زیر است:

• آشنایی با انواع بازارهای بورس کالا؛ شامل بازار فیزیکی، بازار مالی و بازار مشتقه
• بررسی و شناخت قراردادهای نقدی، سلف، نسیه و آتی
• اختیار معامله
• سلف استاندارد
• صندوق‌های کالایی و سپرده کالایی

هدف از برگزاری این دوره آشنایی با مباحث مربوط به انواع معاملات در بورس کالا و توضیح همه مباحث و ابهاماتی است که ممکن است افراد در این زمینه با آن مواجه شده باشند.

دوره آشنایی با انواع معاملات در بورس کالا برای چه کسانی مناسب است؟

باتوجه‌به محتوایی که برای این دوره در نظر گرفته شده است این دوره برای همه علاقه‌مندان به مباحث مالی و بازارهای مالی مفید و کاربردی خواهد بود. علاوه بر این افراد همه کسانی که در زمینه بورس و معاملات در بورس کالا فعالیت دارند نیز می‌توانند با شرکت در این دوره اطلاعات مفیدی به دست آوردند و سطح دانش و مهارت خود را با شرکت در این دوره افزایش دهند.

محتوایی که برای این دوره نظر گرفته شده است به‌گونه‌ای است که به هیچ پیش‌نیاز به خصوصی نیاز ندارد و با داشتن حداقل‌هایی از آشنایی با مفاهیم مربوط به بازارهای مالی، افراد می‌توانند در این دوره شرکت کرده و از مباحث ارائه شده استفاده کنند.

به طور مشخص گروه‌های زیر می‌توانند مخاطبان اصلی‌ این دوره باشند:

• کلیه فعالان بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری
• علاقه‌مندان به ورود به سرمایه‌گذاری در بازارها و ابزارهای بورس کالای ایران
• علاقه‌مندان به بازارهای دوطرفه (ابزار مشتقه)
• علاقه‌مندان به بازارهای کالایی (فیزیکی)
• مدیران، تحلیلگران و کارشناسان نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری
• مشاوران مالی و اقتصادی
• دانشجویان اقتصاد، مالی، حسابداری و…

منابع و الزاماتی که در این دوره مدنظر قرار داشته است:

منابع این دوره شامل منابع رایجی هستند که در زمینه آموزش بورس کالا مورداستفاده قرار داشته است. در کنار این موضوع الزامی که در برگزاری این دوره وجود دارد به اهمیت شناخت بازارهای مالی و بورس کالا برای فعالین این حوزه مربوط می‌شود. به‌این‌ترتیب با شرکت در این دوره فعالین این حوزه می‌توانند با شناختی بهتر و دقیق‌تر به فعالیت در بورس کالا مشغول شوند.

انواع معاملات در بازار بورس کدام است؟

برای آن که در بازار بورس به یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای بدل شوید لازم است آگاهی خود را نسبت به تمامی اصطلاحات رایج بورس و انواع معاملات موجود در آن بالا ببرید. در این میان گروهی از فعالان بازار سرمایه شاید کم و بیش درباره انواع معاملات در این بازار شنیده‌ باشند اما از فرآیند دقیق و هدف هرکدام از آن‌ها اطلاعات چندانی نداشته باشند. اگر شما هم جزو این گروه هستید بهتر است در این مقاله با ما همراه باشید زیرا قصد داریم به شرح انواع معاملات در بازار بورس بپردازیم.

انواع معاملات در بورس

انواع معاملات بازار بورس بر اساس مقررات حاکم بر بورس تعیین و در هر مورد تکالیف و تعهدات طرفین و کارگزاران آن‌ها مشخص می‌شود. بنابراین معاملات را در بازار سرمایه می‌توان به طرق مختلف دسته‌بندی کرد. یکی از این روش‌ها، تقسیم‌بندی بر اساس حجم معاملات است. در واقع انواع معاملات بازار بورس بر اساس حجم معاملات به سه دسته زیر تقسم می‌شوند:

1) معاملات عادی (خرد)

به آن دسته از قراردادها که در تمام روزهای کاری بورس به منظور خرید و فروش سهام منعقد می‌شوند، معاملات عادی یا معاملات خرد گفته می‌شود. این عنوان را معامله‌گران و فعالان بازار به تمامی معاملات روزمره در بازار اطلاق می‌کنند و در حقیقت چنین عنوانی در مقررات بورس به کار نرفته است. شایان ذکر است که انجام معاملات عادی، شرایط و مقررات خاص خود و نقض تعهد در این معاملات نیز جرایم مخصوص به خود را دارد. در ادامه به بخشی از قوانین در معاملات خرد اشاره می‌کنیم:

1.1) تعیین قیمت سهام در بورس

در خارج از بورس معامله سهام بدون هیچ گونه محدودیتی انجام می شود اما برای تعیین قیمت سهام در بورس قواعد محدودکننده‌ای وضع شده است. علاوه بر این با وجودی که قیمت سهام در بورس بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود اما دامنه تغییر قیمت در بورس، دامنه محدودی دارد و به پیشنهاد هیئت مدیره بورس تعیین می‌شود که به آن اصطلاحا دامنه نوسان روزانه قیمت گفته می‌شود. این دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن قیمت می‌تواند طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، نوسان داشته باشد.

1.2) حجم مبنا در خرید سهام بورس

ملاک بعدی برای تعیین قیمت سهام، حجم مبنا است که عبارت است از تعداد اوراق بهادار موجود در یک سهم که هر روز باید خرید و فروش شود تا معیاری برای تعیین قیمت سهم در روز بعد باشد. برای محاسبه حجم مبنا، میزان درصد تغییر یک سهم در روز را بر اساس محاسبات ریاضی مشخص می‌کنند و قیمت سهام روز آینده بر مبنای آن اعلام می‌شود. البته در تعیین حجم مبنا میزان سرمایه شرکت‌ها نیز نقش به سزایی دارد.

1.3) محدودیت حجمی

محدودیت دیگری که در انواع معاملات بازار بورس وجود دارد محدودیت حجمی است و به این معناست که هر شخص در زمان واحد بیش از درصد تعیین‌شده حق خرید و فروش سهام در بورس را ندارد.

1.4) پرداخت مبلغ و انتقال سهام در معاملات بورس

طبق آیین نامه معاملات پس از وقوع معامله، بحث پرداخت ثمن مطرح می‌شود. وجوه پرداختی به همراه وکالت نامه فروش سهام و اصل سهام، لازم است حداکثر طی مدت سه روز کاری از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده رد و بدل شود. بر طبق این قرار کارگزار فروشنده موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را ظرف ۷۲ ساعت یا سه جلسه معاملاتی، از تاریخ معامله انجام و سهام را تحویل خریدار دهد.

معاملات عمده

در بورس تهران معاملات عمده به معاملاتی گفته می‌شود که تعداد سهام یا حق تقدم قابل معامله در آن، در شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌‍‌ها بیش از سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی ۵ درصد باشد. در واقع این معاملات بر اساس تعداد سهام موضوع معامله و سرمایه شرکت تعیین می‌شوند. بخواهیم ساده‌تر بگوییم با توجه به این که مبلغ اسمی سهام صد تومان است در شرکت‌هایی با سرمایه بیش از سیصد میلیارد تومان، معامله بیشتر از یک درصد سهام جزو معاملات عمده قرار می‌گیرند و در شرکت‌هایی با سرمایه مساوی یا کمتر از سیصد میلیارد تومان، معامله بیش از ۵ درصد. نکته دیگر این که در معاملات عمده دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود.

به طور کلی در معاملات عمده باید یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:

1. یا تعداد سهام مورد معامله، از کل سهام آن شرکت به مقدار معینی بیشتر باشد.
2. یا حجم معاملات آن، طی یک دوره معین از کل حجم معاملات بازار بیشتر باشد.

به دلیل اهمیتی که معاملات عمده دارند مقررات خاصی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. معمولا معامله این تعداد سهام در برنامه کسب و کار شرکت‌ها و تصمیم سرمایه‌گذاران و اشخاصی که قصد مدیریت شرکت را دارند در نظر گرفته می‌شود. به همین انواع معاملات در بورس منظور و با توجه به تاثیر این معاملات، علاوه بر سهامداران، تمامی افرادی که می‌خواهند در یک فضای رقابتی مالک این مقدار سهام باشند باید از چنین معاملاتی مطلع شوند.

معاملات عمده به دو نوع معاملات عمده عادی و معاملات شرایطی تقسیم می‌شود. در معاملات عمده عادی، نقل و انتقال وجه و سهام طی مدت ۳ روز کاری انجام می‌شود اما در معاملات عمده شرایطی، پرداخت بخشی از وجه به صورت مدت‌دار صورت می‌پذیرد.

همان طور که گفتیم میزان معاملات عمده در بورس، برای شرکت‌هایی که ارزش انواع معاملات در بورس سهام پایه آن‌ها بیشتر از سه میلیارد ریال است، حداقل یک درصد سهام پایه‌ و برای شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آن‌ها سه میلیارد ریال و یا کمتر است حداقل پنج درصد سهام پایه‌ آن‌ها است اما این میزان برای معاملات فرابورس متفاوت است و در آن محدودیت‌هایی وجود دارد و به این نحو است که برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه‌ آن‌ها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگتر یا مساوی یک درصد سرمایه‌ پایه و برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه آن‌ها کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال است بزرگتر یا مساوی پنچ درصد از سرمایه پایه است.

در معاملات عمده نقض تعهد در معاملات و نحوه ورود خسارت و جبران آن در سه مرحله قابل اجرا است:

1. نقض تعهد فروشنده بعد از انتشار اطلاعیه معامله عمده و پیش از تعیین برنده معامله
2. نقض تعهد خریدار بعد از برنده شدن در رقابت و پیش از قطعیت معامله
3. نقض تعهد فروشنده بعد از تعیین برنده رقابت و پیش از قطعیت معامله

گفتنی است نقض تعهد در معاملات بورسی علاوه بر ضمانت اجراهای حقوقی دارای ضمانت اجرای انضباطی نیز دارد.

معاملات بلوکی

نوع دیگر از انواع معاملات بازار بورس معاملات بلوکی سهم است. سفارشی که برای فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار، مانند سهام یک شرکت ثبت می‌شود، معامله‌ بلوکی نام دارد. معاملات بلوکی با عنوان سفارش‌های بلوکی نیز شناخته می‌شوند.
در معاملات بلوکی همانند معاملات عمده، قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود. در حقیقت معاملات بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین شده بین خریداران و فروشندگان خارج از بورس یا فرابورس انجام می‌شود. البته این موضوع برای کاهش تاثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم است. یکی از ابزارهای مهم جهت شناسایی معاملات بلوکی فیلتر معاملات بلوکی در بورس است که به وسیله آن می توانیم خیلی از تحرکات بزرگ را تشخیص بدهیم.

معاملات بلوکی در ایران یک بازار مجزا دارد که به آن بازار بلوک گفته می‌شود. معمولا سرمایه‌گذاران حقوقی معامله‌گران اصلی در معاملات بلوکی هستند و وارد این بازار می‌شوند. ساعت شروع و پایان و طول هر جلسه معاملات در بازار بلوک مانند بازار عادی است.

شرایط معامله در بازار بلوک قوانین و قواعد خاص خود را دارد. سرمایه‌گذاران در معاملات بلوکی می‌توانند سهام و حق تقدم قابل معامله را به شرطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم سفارش یا ارزش آن معادل ۲۰ میلیارد باشد در این بازار معامله کنند. این معاملات به شیوه حراج انجام می‌شوند و برای انجام آن‌ها خریداران و فروشندگان باید به کارگزار مراجعه کنند.

نکته آخر این که اگر قصد مشاهده معاملات بلوکی را دارید باید به سایت مدیریت فناوری بورس مراجعه کنید. در قسمت دیده‌بان این سایت، نمادهایی که کنارشان عدد ۲ نوشته شده است نمادهایی هستند که معامله بلوکی روی آن‌ها صورت گرفته است.

سخن آخر

در تقسیم انواع معاملات در بازار بورس بر اساس حجم معامله، با سه نوع معامله عادی، عمده و بلوکی رو به رو هستیم. تمامی معاملاتی که به طور روزانه در بورس انجام می‌شوند در دسته معاملات خرد یا عادی قرار می‌گیرند. معاملات عمده، معامله شرکت‌هایی با سرمایه‌های هنگفت و معاملات بلوکی سفارشات فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهاداراست. تمامی انواع معاملات در بازار بورس به صورت حراج انجام می‌شوند و برای انجام آن‌ها لازم است خریدار و فروشنده به کارگزار مراجعه کنند.

آشنایی با انواع بازار بورس درایران

در بازار بورس ایران ، کالا‌های مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بازار بورس به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود:

۱– بورس اوراق بهادار

۲- فرابورس

۳- بورس کالا

۴- بورس انرژی

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می­شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی ها یا بازار آزاد انجام می‌شود.

بورس کالا:

بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می‌شود.

در این بازار معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.معاملات در این بازار بصورت نسیه،نقد و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در این بازار را در خود جای دهند.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریورماه سال۸۲ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس‌ ازآن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ۸۳ شروع به فعالیت کرد. شرکت بورس کالای ایران نیز به‌موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت جدید و کاملاً مستقل از سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات و کالای کشاورزی، پس از پذیره‌نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم‌اکنون بورس کالای ایران باتجربه‌ای بیش از ۱۰ سال، به دادوستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه ازجمله قراردادهای آتی مشغول است.

انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت‌اند از :

قرارداد نقدی:

قراردادی است که بر اساس آن، پرداخت‌ بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و بر انواع معاملات در بورس اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قرارداد نسیه:

قراردادی است که بر اساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قرارداد سلف:

قراردادی است که بر اساس آن، کالا باقیمت معین درزمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قرارداد آتی:

قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله:

قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن‌یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

قرارداد سلف استاندارد:

قراردادی است که بر اساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

گواهی سپرده کالایی:

بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می‌گردد.

بورس انرژی:

به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. منظور از حامل های انرژی نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی است.

دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد. بورس انرژی با ۶ سال سن جوان ترین بازار بورس در ایران محسوب می شود.

با توجه به ویژگی‌های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی این بورس اهمیت زیادی دارد خصوصاً آنکه یکی از کارکردهای مهم این بازار موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد.

سود این بازار نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای اشخاص حقوقی و حقیقی قابل خرید و فروش است.

بورس اوراق بهادار:

یکی از انواع بازار در ایران بورس اوراق بهادار تهران می باشد.در این بازار سهام شرکت‌ ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش می­‌شوند و بیشتر سرمایه‌ گذاران بازار، در این بخش از بازار فعال هستند. در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران تهیه شد. لایحه تشکیل آن در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد و در انواع معاملات در بورس پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار کرد.

مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران :

1. برخورداری از معافیت مالیاتی
2. سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق انواع معاملات در بورس بهادار (اوراق قرضه)
3. کاهش ریسک نقدینگی
4. ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
5. سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
6. افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
7. تعیین ارزش سهام شرکت
8. سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
9. افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

فرابورس:

در ایران، فرابورس از پاییز سال ۱۳۸۸ وارد میدان شد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی شرکت‌هایی است که می­خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.

فرابورس ایران با هدف ایجاد بازاری کارآمد، منصفانه و شفاف، تمهیدات و بسترسازی لازم را در زمینه انتشار سریع و عادلانه اطلاعات با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده تا صاحبان سرمایه با آگاهی و شناخت بیشتر در خصوص انواع اوراق بهادار، درجات ریسک و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار پذیرفته‌شده در این بازار اقدام کنند.

سهام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله می‌شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده‌تر از بورس است.

در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید ‌و‌ فروش سهام شرکت‌هایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آن‌ها به مراتب کمتر از بازار بورس است.

“دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران (شرکت سهامی عام)” مصوب ۱۳۸۸ فعالیت این رکن بازار سرمایه را در قالب چند بازار مجزا به نام‌های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه بیان کرده است. در حال حاضر این بازارها به لحاظ طی کردن فرایند پذیرش باهم متفاوت هستند و پذیرش سهام شرکت‌های سهامی عام صرفاً در بازارهای اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. متقاضی پذیرش در صورت دارا بودن شرایط پذیرش، باید تقاضای پذیرش خود را دریکی از این بازارها به فرابورس ارائه کند.

کارکرد بورس‌های اوراق بهادارو کالا و ارز:

بورس علاوه بر افزایش سرمایه سهامدارانی که در خرید سهام دقت لازم را دارند و از سرمایه گذاری خویش بهره مند می‌گردند مزایا و کارکرد‌های وسیع و اثر گذار زیادی دارد که در ذیل اشاره می‌گردد:

کنترل نقدینگی درجامعه، بازار بورس یک فرصت سرمایه گذاری مطلوب برای سرمایه گذاران با سرمایه‌های اندک ایجاد می‌کند و زمینه توزیع عادلانه ثروت را مهیا می‌کند.

عرضه عمده سهام چیست؟

معاملات در بازار بورس اوراق بهادر به سه گروه معاملات خرد، عمده و بلوک تقسیم می‌شود. بین این معاملات تفاوت‌هایی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• قیمت سهام در انواع معاملات متفاوت است.
• ساز و کار معاملاتی و تسویه در معاملات متفاوت است.

بنابراین در معاملات خرد بخش کوچکی از سهام مبادله می‌شود، در حالی که در انواع دیگر با شرایطی خاص، بخش بزرگی از سهام شرکت‌ها معامله می‌شود. در این‌ مطلب به بررسی ساز و کارهای معاملات عمده می‌پردازیم.

شیوه‌ عرضه عمده سهام

معاملات عمده سهام به دو شیوه‌ی عرضه‌ی معمول از طریق کارگزار و عرضه‌ی بلوکی انجام می‌شود.

عرضه معمول از طریق کارگزار

عرضه سهام عمده از طریق کارگزاران به روش معمول معاملات عرضه می‌شود. نوسان قیمت سهم‌هایی که به این طریق معامله می‌شوند، تحت تاثیر تقاضا و عرضه و شرایط بازار است. به این ترتیب وقتی عرضه‌ی سهم در بازار بالا رود، خریداران در قیمت‌های پایین‌تر تقاضای خود را ثبت می‌کنند، به این ترتیب فروشنده نیز ناچار می‌شود قیمت خود را پایین بیاورد.

اما در مواقعی‌ که شرایط بازار برای جذب سهام، مطلوب باشد یا اخبار مثبتی برای سهم منتشر شود، قطعاٌ عرضه کمتر خواهد بود و سهم رشد قابل ملاحظه‌ای می‌کند.

عرضه‌ی بلوکی

در روش عرضه بلوکی، سهام به صورت بلوکی و خارج از سیستم معاملات عادی عرضه می‌شود. در این روش خریدار به دنبال کسب مدیریت است پس گاهی ممکن است در قیمتی بالاتر از قیمت تابلو، خرید را انجام دهد. فروشنده نیز چون با فروش سهام بخشی از امتیازات خود در شرکت را می‌فروشد، سعی می‌کند با گران‌تر فروختن سهم زیان خود را جبران کند.

انواع معاملات عمده بر اساس زمان تسویه

یکی دیگر از تقسیم‌بندی‌هایی که برای معاملات عمده می‌توان در نظر گرفت، دسته بندی بر اساس زمان تسویه به دو گروه عادی و شرایطی است.

معاملات عمده عادی

در این روش مدت زمان سه روزه برای مبادله‌ی سهام تعیین می‌شود و طرفین موظف می‌شوند در این مدت تمام تعهدات خود را انجام دهند.

معاملات عمده شرایطی

در این شیوه از عرضه عمده سهام، شرایط دو مرحله‌ای برای پرداخت سهام تعریف می‌شود. در بخش اول بهای سهام خارج از ساز و کار بورس و فرابورس و به صورت مدت‌دار انجام می‌شود و بخش بعدی همزمان با انتقال سهام پرداخت می‌شود.

انواع سهم‌های قابل عرضه در معاملات عمده

سهامداران در شرکت حقوق مالی و غیر مالی دارند.

• در بخش حقوق مالی در سودآوری شرکت و دارایی‌های آن شریک می‌شوند.
• در بخش حقوق غیر مالی می‌توانند از روند شرکت اطلاع داشته باشند، حق رای و تصمیم‌گیری برای هیئت مدیره یا عضویت در آن، یا حقوق دیگری مانند شکایت علیه مدیران و حق خرید سهم جدید و سایر موارد را داشته باشند.

سهام مدیریتی کنترلی

دارنده‌ی سهام کنترلی می‌تواند به اعمال مدیریت در شرکت بپردازد. در سهام مدیریتی کنترلی، امکان انتصاب مدیر عامل یا انتخاب یک عضو از هیئت مدیره برای خریداران سهام فراهم می‌شود. دلیل ارزش این سهام به اعمال نفوذ در تصمیمات شرکت از طریق انتخاب هیئت مدیره است. همچنین دارندگان سهام مدیریتی کنترلی زودتر از سایر سهامداران به اخبار و اطلاعات شرکت دسترسی می‌یابند.

سهام مدیریتی غیر کنترلی

خریداران سهام مدیریتی غیر کنترلی، اختیارات محدودتری دارند و فقط می‌توانند یک عضو از هیئت مدیره را انتخاب کنند و در انتخاب مدیر عامل هیچ نقشی نخواهند داشت.

سهام غیر مدیریتی

عرضه عمده سهام غیر مدیریتی به افراد و شرکت‌های انواع معاملات در بورس خریدار فرصتی برای انتخاب هیئت مدیره اعطا نمی‌کند.

مزایای معاملات عمده

• عرضه عمده سهام باعث ورود سهامداران و افراد راهبردی به شرکت و هیات مدیره می‌شود و می‌تواند آینده‌ شرکت را تحت تاثیر قرار دهد.
• با انجام معاملات عمده فرآیند خصوصی‌سازی امکان فروش نقد و اختصاصی تسهیل می‌شود و کارآفرینان می‌توانند بخشی از سهام را در اختیار بگیرند.

محدودیت‌های معاملات عمده

عرضه عمده سهام در بازار بورس و فرابورس با محدودیت‌هایی نیز روبرو خواهد بود.

• ارزش پایه‌ی سهام شرکت، تعیین‌کننده‌ تعداد سهام قابل عرضه در بازار بورس است. مطابق مصوبات و قوانین، معیار ارزش سهام پایه‌ شرکت سه میلیارد ریال است. بر این اساس شرکت‌ها با ارزش پایه‌ی سهام کمتر یا مساوی سه میلیارد باید حداقل پنج درصد از سهام پایه را معامله کنند، درحالی‌که شرکت‌ها با ارزش سهام پایه‌ بیش از سه میلیارد ریال حداقل یک درصد از سهام پایه را باید معامله کنند.
• در بازار فرابورس برای معاملات عمده، محدودیت حداقل ارزش سهام وجود دارد. در شرکت‌ها با سرمایه‌ پایه‌ بیش از یک میلیارد، حداقل تعداد سهام یا حق تقدم عرضه شده باید مساوی یا بزرگتر از یک درصد سهام پایه باشد. در حالی‌ که شرکت‌هایی با سرمایه‌ پایه‌ کمتر یا مساوی یک میلیارد، حداقل سهام یا حق تقدم باید پنج درصد سرمایه پایه باشد.

مراحل انجام معاملات عمده

جمع‌بندی

معاملات عمده در بورس به معاملاتی گفته انواع معاملات در بورس می‌شود که تعداد سهام معامله شده از درصد معینی از سهام شرکت بیشتر باشد. شیوه‌ی انجام این معاملات سبب ورود سهامداران یا افراد مورد تایید آن‌ها به هیئت مدیره می‌شود. امکان انجام این معاملات به صورت نقد و اقساط فراهم است.

معاملات عمده در بورس

در معاملات عمده در بازار بورس بخش بزرگی از سهام یک شرکت خرید و فروش می شود. تابلوی این معاملات با عدد4 در انتهای نماد قابل مشاهده هستند. اصول مربوط به محدودیت های حجمی و قیمتی در معاملات عمده رعایت نمی‌شود.
اگر آگهی های عرضه عمده که در سایت های tse.ir و ifb.ir منتشر میشوند را مشاهده کرده باشید، انواع مواردی همچون غیرمدیریتی، مدیریتی غیرکنترلی و مدیریتی کنترلی را در عناوین آن ها احتمالا مشاهده کرده اید که در ادامه بررسی میکنیم.

معامله عمده غیر مدیریتی

در این عرضه ها سهام شرکت به گونه ای فروخته می شود که هیچ یک از صندلی های هیات مدیره توسط خریدار تصاحب نشوند.

معامله عمده مدیریتی غیر کنترلی

در این عرضه ها سهام شرکت به گونه ای فروخته می شود که صندلی های هیات مدیره توسط خریدار تصاحب می شوند و مثلا یک عضو هیات مدیره را خریدار میتواند تعیین کند.

اما به گونه ای نباشد که خریدار اکثریت آرا را دراختیار داشته باشد و بتواند به طور مثال مدیرعامل را تعیین کند.

معامله عمده مدیریتی کنترلی

در این عرضه ها سهام شرکت به گونه ای فروخته می شود که صندلی های هیات مدیره توسط خریدار تصاحب می شوند. خریدار اکثریت آرا را جهت تصمیم گیری در شرکت دراختیار خواهد داشت. به عبارتی امکان انتخاب اکثریت اعضای هیات مدیره و مدیرعامل را خواهند داشت.